Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП
pi бшк зат. Тебе бшмейтшдер журтка кули болмау ушш допкд жуымайды дещц Гораций 9pi
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Kipicne”
| 9pi бшк зат. Тебе бшмейтшдер журтка кули болмау ушш
допкд жуымайды дещц Гораций 9pi кулш, 9pi кынжылып, ал енер дегеннщ не екенш бшмейтш жарьщгьвдгар елхмш сатып, елецге жармасатьшы Heci?.. Горацийдщ жаца жаза бастаган жас кэламгерлерге берер акылы — асыкдау, жазьш сакхап к,ою, 6ipa3 уакыт еткен соц оган кайта Оралу, жендеу, кайта жазу, тага жендеу, окырман журтка эбден кдпым жок дегенде гана усыну. Кыскдсы, кене дуние ойшылдарыныц шпнде Квинт Гораций Флакк эстетикасыныц орны айрыкща. Б1здщ бупнп отанымыздьщ жер-суын мекендеген 6ip кездеп ата-бабалар тарихына ущлсек те сулулык, сымбат жайлы, жалпы мэдениет туралы ескертйштерге, кене мураларга кез салсак, Урартудьщ эйгип кдласы Мусасир архитекгурасы:, сол секшд! скиф кдлаларыныц сулулыгы мен байлыгы туралы кептеген кендл аударар мэлшеггер ушыра- тамыз. Булар да, сез жок» ез кезшщ керкемдж кезкарас- тарын белгшеуде эжептэухр рел аткдрган. Орта гасыр тусындагы билеухш тап — феодалдар мен клерикалдар, кргамдык, сананыц мурындыгы — дши схолас тика болтаны тарихтан мэл1м. Ф>илософияны теология жут- кдн орта гасыр реакциясыныц тусында “айналада алтын таскындап, кылыштар кдрш урысып, кара тунек инквизиция epri алаулап жатты” (Маркс). Мундай жагдайда эдебиет, енер мен эстетика дамуына ешкандай мумкшдж жок,-ты; олардыц 6epi фанатизм шырмауында, мистика курсауывда, инквизиция бугауында кдлды. Орыс мэдениетшщ тарихына кдрасак, феодализм тунеп- нщ астында аздаган элс1з ушкындар тэр1зденш, халыктык, ауыз эдебиетшщ ербненш керем1з. Булардыц ец кундысы — “Игорь пблкы туралы сез”. Ал кдзакхардыц эдемшж жай лы угымдары бул тустарда тек жаксылык, туралы (этикалык) тусшжтергнен гана емю-емю ацгарылгандай. Оныц да бар белгшер1 халыктык эстетикада жатты. 60 Дэл осындай жагдайда кдзак, топырагында, атап айт- кднда, Сырдария бойында — ертедеп турю халыктарыньщ кшдис каласы Отырарда (Фарабта) туып-ескен улы ойшыл, гулама галым Эбу Насыр ал-Фарабидщ (870-950) букш дуниежузишс бипм мен мэдениет аспанында жарык, жулдыз- дай жаркырап, Аристотельден кешнп еюшш устаз дэреже- сше KeTepinyi — адам тан калгандай гажайьш кубылыс. Эл-Фараби — дана философ кдна емес, майталман матема тик, улкен дврггер, дарынды музыкант, мывды эдебиепш болтан адам. Эдебиет пен енерге байланысты данышпан галымныц букш элем эстетикасына айтулы улес болып крсылган “Музыканын, улы гатабы” атты Келемда, Курдел1 зерттеуш, “Музыка гылымына Kipicne”, “ Музыка жайлы талдау”, “Ыргакхарды топ-топка белу” т.б. эр алуан гылыми ецбектерш атауга болады. Булардыц кай-кдйсысы болсын, эл- Фарабидщ ipi эстетик, ipreni теоретик екенше айгак. Ал оныц “Поэзия енершщ канондары туралы трактаты” мен “Поэзия eHepi туралы” ецбеп елец жайлы, жалпы акьшдык. енер хакьшдагы аса багалы байыптаулар болып табылады. Эл-Фараби “ Поэзия енершщ канондары туралы трак- татта” Аристотельдщ “ Поэтикасын” талдап-тусвдйругй максат ете тура оны рет-реимен жэне епкей-тегжейше дешн тугел тексерш жатпайды”*, поэзияны трагедия, комедия, драма, эпос, риторика, сатира, поэма т.б. осылар тэр1зд1 б1рнеше турге белед1 де, эркдйсысына жеке-жеке жанрлык. сипаттама беред1. Айталык, “комедия, — деп тусиадред1 эл-Фараби, — арнаулы елшем! бар поэтикалык, жанр. Комедияда ер алуан ерсхз эрекеттер баяндалады, келецадз жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|