Мукозит ауыз қуысында рак химиотерапиясы мен сәулелі терапияның негізгі жағымсыз әсерінің бірі. Бұл эритема, атрофия немесе ойық жара түрінде көрінеді
жүктеу/скачать 40,36 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Кілт сөздер
|
ӘОЖ 616.08 МҒТАР 76.01.05 Рак терапиясының ауыз қуысына жағымсыз әсері-мукозит Тұрсынқұл Аружан Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті Стоматология факультеті 5 курс студенті Түйіндеме Мукозит ауыз қуысында рак химиотерапиясы мен сәулелі терапияның негізгі жағымсыз әсерінің бірі. Бұл эритема, атрофия немесе ойық жара түрінде көрінеді.Сәулелі терапия алған науқастардың барлығында химиотерапия алатын науқастардың 20% - дан 80% - на дейін кездеседі. Ол тек қатты ауырсынуды ғана туғызбайды ,науқастын жалпы физиологиясына да әсер етеді ,жұтыну, сөйлеу ,тамақтануына да қиындық әкеледі.Қарастырудың себебі ем нәтижиесі тривиальді емес , емдеу жергілікті анестетиктерді қолдану,фармакотерапия,криотерапия ,төмен дәрежедегі лазеротерапияны қолданумен қатар опиоидты анальгетиктер қолдануға дейін немесе жалпы рак терапиясының тоқтатылуына дейін әкелуі мүмкін. Берілген зерттеудің нәтижиесі халықаралық тәжірбиелі специалисттердің соңғы терапиялық жетістіктеріне мен емдеу көзқарастарына сүйене отырып,артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау арқасында сауатты ем шара жүйесін стоматологияда қолдану мүмкіндігі Кілт сөздер: Ауыз қуысының шырышты қабығы; мукозит; химиотерапия; сәулелік терапия;криотерапия ,лазеротерапия,биомаркер 1940 жылы химиотерапияның пайда болуы стоматиттің жағымсыз әсерінің күрт артуына әкелді. Тиімді емдеу әдістерінің және стоматиттің алдын алу бойынша ұсыныстардың болмауы пациенттердің өмір сүру сапасын және олардың болжамын үнемі төмендетіп отырды. Алпыс жылдан кейін ғана мукозит патогенезінің негізінде жатқан күрделі механизмдер табылды және 2007 жылы "мукозит" термині химио немесе сәулелік терапияның цитотоксикалық әсерімен байланысты зақымдануларды сипаттау үшін қабылданды. Қазіргі күннің өзінде , оның ауырлығын бағалаудың стандартты шкаласы жоқ, бұл аурудың сатысы мен оны бағалауды салыстыруды қиындатады. Қазіргі уақытта мукозитті бағалаудың әртүрлі шкалалары бар, олардың параметрлері оларға байланысты өзгереді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) оральды мукозит (ОМ) бағалау шкаласы эритема немесе ойық жараның болуы сияқты объективті критерийлерді ескереді. Бұл - пациенттің тамақтану қабілетіне негізделген функционалдық критерийлер ön. Ойық жараның мөлшерін бағалайтын сандық шкала ауыз қуысының шырышты қабығын бағалау шкаласы арқылы қолданылады. Шығыс кооперативті онкологиялық топтың мукозит шкаласы уыттылықтың жалпы критерийлері бойынша, онда мукозиттің ауырлығы дамудың анатомиялық орнына байланысты әр түрлі жіктеледі. Сол сияқты, ұлттық онкологиялық институт (NCI) жалпы терминологияда химиотерапия немесе сәулелік терапия болсын, дамудың анатомиялық орнына және емдеу түріне негізделген шырышты қабықтың жағымсыз құбылыстарының ауырлығын бағалау критерийлерін ұсынады 1 Семиглазова Т.Ю сипаттамасы бойынша мукозит патогенезін 4 сатыдан тұрады 21.Инициация кезеңі - тікелей зақымдаушы фактордың әсерінен кейін (химио-және/немесе сәулелік терапия) ДНҚ құрылымының өзгеруі орын алады, нәтижесінде базальды эпителиоциттердің тез өлуіне әкеледі. Бұл кезеңде бос оттегі радикалдары пайда болады және ол цитотоксикалық әсер көрсете бастайды 2.Бастапқы зақымдануға жауап. Бұл кезеңде қабынуға қарсы цитокиндердің, апоптозға қарсы гендердің дисрегуляциясы байқалады. Нәтижесінде транскрипция факторларының жоғарылауы байқалады, атап айтқанда каппа-В факторы ол өз кезегінде синтезді қабынуға қарсы цитокиндерді -TNF, IL-6, IL-1b реттеуші болып табылады 3.Ойық жара. Бұл кезең ең айқын клиникалық көріністерге ие. Жаралар кең, терең, әдетте жойылған жасушалар мен фибриннің псевдомембранасымен жабылған. Мұндай жалған мембраналардың болуы қайталама инфекциялар үшін қолайлы орта болып табылады 4.Емдеу. Бұл кезең ең аз зерттелген. Қан тамырларының фибробласттары мен эндотелийімен синтезделген циклооксигеназа-2 ықпал ететіні және ангиогенезді ынталандыру арқылы субмукозальды қабатты қалпына келтіру туралы мәліметтер бар ангиогенезді ынталандыру арқылы субмукозальды қабатты қалпына келтіру. Әдетте,жараларды емдеу химиотерапия курсы аяқталғаннан кейін 2-3 аптадан кейін пайда болады. Адилбай Г.А тағы басқа ғалымдар 2019 жылы зерттеуі 3 бойынша химиялық және сәулелі терапиядан бөлек медикаметозды себептерін байқаған .Қатерлі ісікті емдеу үшін қолданылатын және шырышты қабықтың дамуына әкелуі мүмкін препараттар: Антиметаболикалық және алкилирлеуші препараттар. Олар ДНҚ синтезін тежейді, осыған байланысты шырышты эпителий қалпына келмейді және әдетте шырышты қабық пайда болады. Адриамицин сияқты ісікке қарсы антибиотиктер. Шырышты қабаттарға агрессивті әсер етеді және сілекей өндірісін тежейді, бұл сәулелік және химиотерапиядан кейін әлсіреген науқастарда инфекцияның шырышты қабаттарға енуіне ықпал етеді. Өсімдік алкалоидтарына негізделген ісікке қарсы препараттар (мысалы, Винбластин және Винкристин). Мукозит бүкіл асқазан-ішек жолдары мен ауыз қуысына әсер етеді, бұл науқастың ауырсынуына, тамақтануға қабілетсіздігіне, салмақ жоғалтуына және жергілікті инфекцияға әкеледі. Сонымен қатар, жоғары ауырлықтағы мукозитпен ауыратын науқастар химиотерапия режимін қысқартуы керек, бұл қатерлі ісік терапиясының кешігуіне және болжамның нашарлауына әкеледі Осылайша, бұл зерттеудің мақсаты әдебиеттерге жүйелі шолу жасау және ең тиімдісін зерттеу болып табылады. Малайзия халықаралық университетінің зерттеу нәтижиесі бойынша 4Химиотерапия алатын онкологиялық науқастардың шамамен 30-40% мукозит пайда болады, бұл пайыз гемопоэтикалық дің жасушаларын трансплантациялаудан өткен науқастарда 60-85% - ға дейін және радио-плюс химиотерапиямен емделген бас және мойын қатерлі ісігі бар науқастарда 90% - ға дейін артады Мукозиттің дамуы ісікке қарсы терапия режиміне, дозалары мен цикл санына ғана емес, сонымен қатар науқастың сипаттамаларына да байланысты. Әйел пациенттерде 5-фторурацилмен емдеуде ауыр мукозиттің даму қаупі жоғары.Жалпы, егде жас, әйел жынысы, дене салмағының жоғарылауы, дәрілік заттардың клиренсінің төмендеуі және генетикалық мукозиттің даму қаупінің факторлары болып табылады. Ауыз қуысының шырышты қабығын дұрыс емдеу пациенттердің өмір сүру сапасын жақсартудың және ауруханаға жатқызу уақытын қысқартудың негізгі элементі болып табылады. Ауыз қуысының жақсы базальды денсаулығы мукозиттің қаупі мен ауырлығын төмендету үшін өте маңызды . Ресей радиологиялық ғылыми зерттеу орталығы5 зерттеу жұмыстарына әр түрлі жастағы онкологиялық аурумен ауыратын 48 адамды тәжірбиеге алған,48 адам жас 3 топқа бөлініп қарастырылған.Және оларға лазерлі терапия қуаты әртүрлі мен психологиялық және стоматологиялық көмек әр 7 күн сайын көрсетіліп отырған. Зерттеу нәтижиесі кезінде лазерлі терапияның қуаты жоғары болған сайын мукозиттің теріс нәтижиеге жақын мән беретіні анықталды.Және де ауыз қуысы күтімін дұрыс ұстанатын және эмоциональды IQ жоғары науқастарда асқыну процесі баяу жүретіні байқалады.Тағы бір деректерде 6 45 минутты криотерапия нәтижиесі сипатталған 126 онкологиялық науқасты екі топқа бөліп ,химиялық терапиямен бірге криотерапияны екінші топқа бірдей бастайды.Нәтижиесінде критотерапия жасалынған науқастарда мукозит белгісі айтарлықтай сирек байқалған.Тағы айта кететін ақпарат 7мукозит симптомдарын төмендететін тағы бір аспект-дұрыс тамақтану. Темекі, алкоголь және барлық қышқыл, ащы және құрамында өңделген қант бар тағамдарды алып тастау керек . Мукозитпен байланысты қатты ауырсыну тамақтануды қиындатады немесе тіпті мүмкін емес етеді. Бұл жұмсақ және сұйық диеталар қажет болуы мүмкін.Мукозиттің ауыр белгілері дамиды деп күтілетін науқастар кейде гастростомия түтігінің профилактикалық орналасуынан өтеді. Ауыз қуысының шырышты симптомдарының төмендеуіне жергілікті анестетиктер мен жабатын агенттер, антибиотиктер, ангифунгальды препараттар және стероидтер бар арнайы ауыз шайғыштары арқылы қол жеткізуге болады Бүгінгі күні мукозиттерді емдеу үшін қолданылатын антисептиктерден,хлоргексидин кең таралған. Алайда оның тиімділігі туралы мәліметтер емдеу дискурсивті болып табылады. Кейбір авторлар өз зерттеулерінде былай дейді цитостатикалық ем қабылдаған пациенттерде хлоргексидиннің тиімсіздігі, 0,1% хлоргексидин ерітіндісін қолданған кезде басқалары стоматиттің ауырлығының төмендеуін және мукозит жиілігінің төмендеуін атап өтеді 8 Жасушалардың некроз өнімдерінен ойық жаралы-некротикалық беттерді тазарту үшін химолитикалық препараттарды қолдануға болады-ферменттер (трипсин, химотрипсин) Саңырауқұлаққа қарсы препараттарды қолдану туралы ғалымдардың пікірлері әртүрлі. Саңырауқұлаққа қарсы антибиотиктер жиі тағайындалады: нистатин, леворин, клотримазол, флуканазол.Бұл зерттеу нәтижиесінде клотримазоль мен низорал препарттарын қолданған науқастарда 42%- ке төмендегені байқалды 8 Сонымен қатар кейбір әдебиеттерде мукозитке қарсы жергілікті емдік шөптерді қолдану қарастырылған.Нәтижиеде өсімдік сығындылары исатис тамыры, еуропалық зәйтүн , емдік календула, зақымдану жағдайын жақсартқан 9 Қорыта келе ,соңғы жылдары көптеген түрлі әдістер ұсынылды .ОМ-ны дәрілік және дәрілік емес емдеу, бірақ олардың ешқайсысы толығымен бұл проблеманың өзектілігін көрсететін ОМ көріністерін жоюға мүмкіндік бермейді. Тиімді және қол жетімді түзету әдістерін іздеуді жалғастыру қажеттілігі әлі де актуалды мәселелердің бірі.Жүргізілген әдеби талдау негізінде дереккөздерден емдеудің келесі негізгі аспектілерін анықтауға болады : - пациенттердің ауыз қуысының жеке гигиенасы дағдыларын сақтауы, -қосымша жарақаттануды болдырмау үшін тампондар; - ауыз қуысын тұзды ерітіндімен шаю; - жұмсақ режимде тамақтану-жұмсақ консистенциялы, сұйық немесе жартылай сұйық тағам; кезінде -ауыр ОМ кезінде– зонд немесе парентеральды тамақтану; - жергілікті анальгетиктермен ауырсынуды жою (лидокаин және т. б.), ауыр ОМ жағдайында - жүйелік анальгетиктер, соның ішінде опиоидты; - ауызша антисептиктерді қолдану; - қабынуға қарсы препараттарды қолдану; -- препараттардың көмегіме ойық жаралы-некротикалық қабаттасуларды тазарту ферменттерге негізделген химолитикалық әсер; - кандидомикоздың дамуы кезінде саңырауқұлаққа қарсы препараттардың жергілікті түрлері, ауыр жағдайларда-жүйелі әсер ететін препараттар; - ауыз қуысының дисбиозын жою үшін пробиотиктерді қолдану; - фармакологиялық емес әдістер-криотерапия, төмен қарқынды лазерлік терапия. Осылайша, химиотерапиялық ОМ түзету күрделі мәселе болып табылады және онкологтардың, химиотерапевттердің,стоматологтардың белсенді өзара әрекеттесуімен кешенді тәсілді қажет етеді жүктеу/скачать 40,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2