Тұндыру хроматографиясы

ТҰНДЫРУ
ХРОМАТОГРАФИЯСЫ
ОҚУ ОРНЫ: ҚАЗНМУ
ЖҰМЫС: СРС ПӘН: АНАЛИТИКАЛЫҚ ХИМИЯ
ОРЫНДАҒАН: ИЗТАЙ ДАЯНА

АНЫҚТАМА
Бүг нг
мына 
презентациямда 
жалпы
хроматография жайлы және соның ш нде
терең нен 
тұндыру 
хроматографиясына
тоқталатын боламын. С здерге өте қызықты әр
пайдалы ақпараттар болатынына сен мд м н.

Хроматография
Хроматография әд стер
қысқаша
Тұндыру
хроматографиясы
ЖОСПАР:

ХРОМАТОГРАФИЯ
Хроматография зерттелет н заттың б р-б р мен
араласпайтын ек түрл фазада әртүрл
дәрежеде еру не, таралуына нег зделген талдау
әд с . Хроматография әд с медициналық,
биологиялық, фармацевтикалық зерттеулер
мен 
клиникалық 
тәж рибелерде 
көп
қоданылады. Б рнеше минуттың ш нде-ақ
хроматография әд с мен бойынша улы, ұшқыш
заттардың, ес ртк н ң, 
ш мд кт ң қандағы
мөлшер не талдау жасауға болады.
Хроматография әд с н ң көмег мен биологиялық
сұйықтардағы микрокомпоненттерд анықтауға
және оларды жеке компоненттерге бөл п алуға
болады. Диагностика саласында хроматография
әдс н ң қажетт л г күннен- күнге өсуде.
Фармацевтика саласында дәр л к заттарға
талдау жасауда қолданады. Хроматография
әд с н ң аналитикалық химияда бөлу және
құрамы күрдел заттарға талдау жасауда
маңызы зор.

ХРОМАТОГРАФИЯ ӘДІСІНІҢ
ЖІКТЕЛУІ
Қоспаны ажыратып,
анықтау барысында
хроматографиялық
жүйен ң агрегаттық
күй не қарай газды,
сұйқты және газ-
сұйықты
хроматография деп
бөл нед .
Қоспалардың ажырау
байыбына қарай-
адсорбциялық, таралу,
ион алмасу, тұндыру,
тотығу- тотықсыздану,
гель-
хроматографиясы,
адсорбциялық-
комплекс түз лу
хроматографиясы деп
бөл нед .
Хроматографиялық
с- амалды жүзеге
асыру түр не қарай-
бағаналы, түт кшел ,
жұқа қабатты,
қағазды
хроматография
болып бөл нед .

ТҰНДЫРУ ХРОМАТОГРАФИСЫ
Тұндыру хроматографиясы. Бұл хроматографияның түр н ең алғаш 1948 жылы Е.Н. Гапон және Т.Б.Гапон ұсынған.
Тұндыру хроматографиясы ионитт ң құрамына к рет н тұндырғышпен немесе тұндырғыш және тасушының қоспасымен
хроматографияланатын заттың әрекеттесу не нег зделген. Нашар ерит н қосылыстарды б р нен соң б р н тұндыру арқылы
бөлуге болады. Талдау жүрг згенде зерттелет н ер т нд н , талданатын ер т нд иондарымен нашар ерит н қосылыс түзет н
иондарымен толтырылған хроматографиялық бағана арқылы өтк зед . Тұнбалар осы қосылыстардың ер г шт г н ң өсу рет не
қарай түз лед . Алынатын хроматограмма әр түрл боялған заттардан құрала алады. Егер J- ионы бар ионитпен
толтырылған бағана арқылы құрамында күм с, сынап және қорғасын иондары болатын талданатын ер т нд н өтк зсек, онда
хроматограмма үш аймақтан тұрады: жоғарғысы- қызғылт- сары ( Hg2J2), ортадағысы – ашық сары( AgJ), төмендег с – қою
сары( PbJ2). Талданатын иондарға енжар бет жақсы жет лген нашар ерит н зат тасушы бола алады. Жи иондық тасушылар
рет нде силикагель, крахмал, альюминий оксид , кварц, асбест, ұнтақ шыны, барий сульфаты қолданады. Сондай- ақ жи
бейтарап тасушы рет нде сүзг қағазды пайдаланады. Басқа да бейтарап тасушылар, сондай- ақ иониттер де
пайдаланылады. Хоматограмманы таза ер тк шпен жуғанда бағанадағы талданатын иондардың бөл ну жақсарады,
аймақтар оқшауланып, ал шекаралары айқындала көр нед . Осы қосылыстардың ер г шт к көбейт нд с н ң шамалары б р-
б р нен қанша ерекшеленсе, тұнбалардың бөл ну сонша жақсы болмақ. Тұнбалар бағананың барлық би кт г н бойлай,
төменг шег айқын көр нет ндей б рқалыпты таралады. Әрб р элемент түзет н аймақтың би кт г бойынша мөлшерл к талдау
жасай аламыз. Тұндыру хроматографиясының қағаздық тәс л нде тығыздығы орташа сүзг қағаздың дөңгелектер немесе
т лкемдер қолданылады. Талдау жасау үш н тәж рибе арқылы шамасы анықталатын белг л концентрациядағы тұндырғыш
ер т нд с не б рнеше минутқа қағазды салады, содан соң оны ауада кепт ред . Дайындалған қағазға ер т нд н тамшылатып
тамызады, алдыңғы тамшы әбден с ңгеннен кей н, келес тамшыны тамызады. Қосылыстардың ер г шт г әр түрл болуына
байланысты тұнбалар тамшы орталығынан жылжып, сақина тәр здес орналасады. Хроматограмманы 2-3 тамшы ер тк шпен
жуады, оны хроматограмманың орталығына тамызады. Бұл ер тк ш орталықтан шетке қарай жылжиды да тұнба
аймақтарының бөл ну н күшейтед . Көптеген жағдайларда түсс з тұнбалар түз лед , сондықтан оларды теңест ру үш н
қажетт айқындауыш пайдаланылады. Қағаздық хроматография тәс л мен сапалық талдауда да жоғарыдағыдай тұнбадағы
бояуы мен орнына байланысты ионды анықтап жүрг зед .

ҚОРЫТЫНДЫ
Тұндыру хроматографиясы қоспалардың
ажырау байыбына қарай түр болып
саналады. Демек бұл әд сте өте ти мд әр
қолайлы болып келед . Дегенмен көп
жағдайларда дәл тұндыру
хроматографиясын аса қатты көп қолдана
бермейт н белг л .

Назарларыңызға
рахмет!