Реферат Тақырыбы: Оптикалық теодолиттің «нуль орнын»

«Лев Гумилев» атындағы Еуразия ұлттық университеті
Жаратылыстану ғылымдары факультеті 
Физика-экономикалық кафедрасы 
Реферат 
Тақырыбы:Оптикалық теодолиттің «нуль орнын » анықтау 
Орындаған:Джумабаева Самал
Тексерген: Асылбеков Қайырбек
Астана 2023 жыл 
1 

Мазмұны 
Кіріспе 
Негізгі бөлім 
1.Оптикалық теодолит 
2.Теодолиттегі нульдік орын
Қорытынды 
Пайдаланылған әдебиеттер 
 
 

2 

Кіріспе 
Теодолит - жер өлшеу жұмыстарында, жерді тексеріп шолуда жане ірі 
масштабты съемка жасауда кеп пайдаланылатын бұрыш өлшейтін 
геодезиялық аспап. Оның ең манызды бөліктеріне: карау түтігі, градустан екі 
- вертикальды (тік)және горизонтальды (жазык) – шеңбері жатады. 
Сондықтан теодолитпен горизонтальды, вертикальды бұрыштарды бірдей 
аныктауға болады. Бұл аспап аркылы шырақтың не жердегі нәрсенің 
горизонталь координаталары, яни азимут пен биіктігі аныкталады. Аспап 
онша үлкен емес,экспедицияға алып жүруге ыңғайлы.
Теодолит - көлденең және тігінен бұрыштарды өлшеуге арналған дәлме-
дәл құрал . Теодолиттер тік ось сияқты көлденең ось бойымен де айнала да 
алады.Транзиттерде бұрыштық көрсеткіштер үшін нониус шкаласы мен 
сыртқы градуйрленген металл шеңберлер қолданылады. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
3 

1.Оптикалық теодолит 
Оптикалық теодолит-нүктелердің координаттарын есептеуге арналған 
оптикалық анықтамалық құрылғымен (оптикалық көру түтігі) жабдықталған 
құрал. Оптикалық теодолит-бұл өнертабыс уақыты бойынша ертерек құрал, 
ол оптикалық санау принципі бойынша жұмыс істейді (Негізінен оптикалық 
көру түтігі қолданылады). Қазіргі электронды теодолит дисплейдің болуымен 
ерекшеленеді, онда сіз бірден тік және көлденең шеңбердің көрсеткіштерін 
көре аласыз. 
Жұмыс алдында теодолит арнайы штативке бекітіледі. Дөңгелек және 
цилиндрлік деңгейдің көмегімен құрал қатаң көлденең күйге келтіріледі. 
Жұмыс принципі көру түтігіндегі бақылау нүктелерін бақылауға негізделген. 
Микроскоптың окулярындағы нүктеге бағытталғаннан кейін бұрыштар 
бекітіледі. 
Оптикалық теодолитті өте төмен температурада да қолдануға болады. 
Оның құны қазіргі электронды аналогтарға қарағанда айтарлықтай 
арзан.Өндірушілер оның техникалық сипаттамалары мен өлшеу дәлдігін 
жақсартады. Оптикалық теодолит құрылымның келесі негізгі бөліктеріне ие: 
триггер-штативке орнату және көтеру бұрандалары арқылы жұмыс 
жағдайына келтіру үшін қажет; 
көру түтігі-бақылауды жүзеге асыру үшін; 
лимб – бөлімдері бар шеңбер түрінде орындалады; 
алидада-есептеу құрылғысымен жабдықталған лимба осіндегі аспаптың 
бөлшегі; 
деңгей-позицияны көлденең орнату үшін қажет. 
бұрандалар (бағыттаушы және бекітуші) - көру құбырын нысанаға дәл 
бағыттау және аспапты таңдалған бағытта бекіту үшін қолданылады.