С. Л. Рубинштейн оны пассивті әдетке айналған іс-әрекет демейді
жүктеу/скачать 18,58 Kb.
|
|
Креативті тұлға теориясының шет елде зерттелуі Шығармашылық тұлға туралы мәселеге назар салуда С.Л.Рубинштейн оны пассивті – әдетке айналған іс-әрекет демейді, Оны шығармашылық дәрежеде қайта жасаушы ретіндегі психика- Лық тұжырымдама деп қортындылайды. Тұлға қоғамдағы Тәжірибені игерумен бірге шындық өмірді қайта жасап, өзгерте Алады. Ол тұлғаны белсенді әрі шығармашыл субъект деп Қарастырған, сонымен бірге жеке-тұлғалық ерекшеліктердегі жеке Мәселелерді емес, жалпы адам қызметтерінің немесе іс- Әрекеттерінің жекеленген түрлеріне көп назар аударған, бұлар Тұлғалық дамумен байланысқан бағыттар. «Ішкіден – сыртқа» Принципін дамыту жолында шығармашыл тұлғаға алуан түрлі Заңдылықтардың ықпал ететін механизмін ашу мақсатында «болашақтың тұлғасы» туралы мәселені ортаға салып, оның тарихи Контекстегі қалыптасу жолдарына үңілуді ұсынды. С.Л. Рубинштейн шығармашылықты «қандайда бір жаңаны Жасаушы, әрі ол жаңа тек сол жасаушының өмір тарихында ғана Қалмайды, ол ғылым мен өнердің тарихында да қалатын» іс- Әрекеттің немесе қызметің жемісі деп түсінеді. Шығармашылық туралы басқа көзқарас Б.М.Тепловтың Жұмыстарында нұсқалған. Адамның көпқырлы іс-әрекеттерінің Нәтижесінде Шығармашыл Тұлғаның Қалыптасады Деген Тұжырымдамаға келісе отырып, ғалым ғылыми шығармашылықтан Да қиын әрі күрделі үдеріс деп есептейді. Шығармашылық ойлаудың ерекшеліктеріне талдау жасауда Ол сананың жүйелілігіне, өзіндік еріктілігіне, қарапайымдылығына, Сыншылдығына, қисындылығына, болжалдағыштығына, жылдам- Дық сапалары арқылы шығармашылық ойлаудың мазмұнын ашты. Педагогикалық ғылым үшін мұның маңызы ерекше болды, себебі Ол қасиеттердің қалыптасу әрі даму жолдарын анықтауға Мүмкіндіктер берді, ал сана сапасын педагогикалық ықпалдар Объектісі етуге, әрі өлшеуге мүмкін туды. Л.С. Выготский тұлғаны тереңдетілген білімнің нәтижесі деп Қарастырады. Тұлғалық дамыту үдерісі өмір бойы қозғалыстарда Дамитын үдеріс дейді, әрі ол тұлғаның ең маңызды межесі Шығармашылық іс-әрекеттері деп есептейді, себебі өмірде қиялдау 127
Жасайды. Креативтілік – шығармашылыққа қабілеттілігін айқын- Дайтын тұлғаның сипаты. Шығармашылықтың психологиясы зерттеуде Л.С. Выготский Жаңаны жасауға қабілетін қамыту әр оны көрсету қажет деп Тұжырымдайды, ол жаңа сыртқы әлемдегі зат болсын немесе сана Немесе сезімнің көрінісі болсын бәрібір, ең ғажабы ол жаңа дүние Дейді. Психологиялық ықшамдылық адам психикасының интуиция- Лық және рационалдық өзара жеңіл ықпалдасуына мүмкіндік Береді, бұл шығармашылықтың толыққанды психологиялық Механизмін іске асыруға мүмкіндік береді. В.А.Перовский шығармашылық белсенділіктің механизміне Сипаттама жасау үшін жағдай үсті белсенділік принципін енгізді. Ол субъектінің қабілеті жағдай талап етіп отырған деңгейден Жоғары тұрады деп жорамал айтты және соған сәйкес бастапқы Мәселедегі көзқарастан артық мақсат қою т.б. Осыған байланысты Субъект сыртқы және ішкі қызметтегі шектеулерді (асулар) Жеңеді. Шығармашылық белсенділікті тапсырмадан тыс жатқан ой Объектісін ерікті таңдауы және тапсырма мен ынтаны қайта Жасауымен сипатталатын іс-әрекет, ал шығармашылық бұл Ізденімпаздық пен ынтаның іште қайта жасалу белсенділігі емес. Д.Б. Богоявленская да креативтілікті жағдайға ынталанбаған Белсенділік деп белгілейді, яғни тапсырмадан тысқары шығу. Ол Креативті тұлғаның түрі қандай қызмет болса да тек жаңалық Әкелсе болғаны деп есептейді. Жағдайға ынталанбаған іс-әрекеттің Өнімділігіне тұлғаның қабілетін қамтамасыз ететін әрі олардың Бірлігінде интелектуалды және мотивациялық жүйелердің құра- Мында іс-әрекеттермен өзара ықпал жасаушы үдерістер де Айқындалатын тұлғаның толық құрамын интегралды жасау деп Қарастырылатын интелектуалды белсенділік шығармашылықтың Жүйе жасаушы факторы сапасында белгіледі. Көптеген психологиялық мектептер шығармашылық фено- Меніне, шығармашылық ойлауға және шығармашылық қабілетке өз Зерттеулеріндегі тәсілдерді ұсынып келді. ХХ ғасырдың 60-шы Жылдары Я.А.Пономарев, А.В.Брушлинский, И.Б.Калошина, О.К.Тихомиров, М.Г.Ярошевский, Б.М.Кедров, А.М.Матюшкин Және т.б. ғалымдардың алғашқы жұмыстарында шығармашы- Лықтың мәселесіне әртүрлі көзқарастар пайда бола бастады, ал Соңғы зерттеулерінде бұл мәселені негіздермен дәлелдер жасады. 128
Бір-бірімен өзара байланысы. Олар ізденушілік іс-әрекетшілдік Жылдамдығы Мен Қызметтің Берген «қосалқы» Өніміне Сезімталдығы. Яғни креативтіліктің мәні өзінің қызметіндегі Қосалқы өнімдерге интелектуалды белсенділігімен сезімталдығы (Я.А.Пономарев). Шығармашыл адам жаңаны жасаушы, ал шығармашылық Жасай алмайтын адам пайда болған жаңаның жанынан байқамай Өтіп кетеді, себебі ол тек мақсатталған нәтижені ғана көреді. Шығармашылық теориясы шығармашылықты айқындайтын, яғни Адамның креативті қалыптасуын айқындайтын екі маңызды сапаны Көрсетті. Креативтілік іс-әpeкeттe білімгерлер өз eңбeгінe cыни Тұpғыдaн қaйтa қapayы, қaнaғaт тaбyы, oны opындayдaғы Дepбecтігі, жaғымды мoтивaцияның қaлыптacyы, тaғы бacқa opын Aлaды. Креативтілікте білімгерлердің төмeндeгідeй пcиxoлoгиялық Caпaлapы дaмиды: жaлпы білімнің тepeңдігі, capaлaнғaн apнaйы Білімдepі, дaмығaн aқыл-oй қaбілeттepі мeн oның икeмділігі, Өнepтaпқыштыққa жәнe eңбeктeгі жaңaлыққa қyaнa білyі, мәceлeні Тepeң түcінe білyі жәнe oны шeшyдің eң тиімді жoлын тaңдaп aлyы, Эмoциядaғы қaлыптылық, шыдaмдылық, бacтaғaн іcті aяғынa дeйін Жeткізe aлyы, тәyeкeлгe бeл бaйлaй білyі, caнaлылық, бeлceнді Өміpлік ұcтaнымы. Креативтілікті бeлceнділік іс-әpeкeті peтіндe зияткерліктен Тyындayшы жeкe қacиeттep дapындылық пeн шығармашылық жәнe Тaнымдылықтың құpayшы caтылapы (cypeт-17). Бұл аталған тәсіл қоғамдағы дамытушы беталыстарға – оның Гуманизациясына жауап береді, әлемнің ғылыми бейнесінің Ортасында homo тұлғаны қойғанда, жасаушы барша универ- Сиуммен өзара диалектикада байланысады. Бұл байланысты Я.А.Пономарев өзінің жүйелілік-құрылымдық тәсілдерін өзара Байланыстырумен түсіндіреді. Креативтілік мәселесін қарым-қатынастар арқылы қарасты- Ратын болсақ: субъект – зат (бұл-шығармашылық үдеріс), онда бұл Жерде тоқтау керек (А.В. Брушлинский, И.П. Калошина, О.К.Тихомиров), себебі өнімді ойлау үдерістері басқа зерттеулерде Толық зерттелген. Шығармашылық, креативтілік бұл тәсілде homo Қызметі арқылы орталықтандырылған жасаушы, ол ғылым мен Өнерде жаңа, біртума құндылықтарды жасайды. 129
Креативтілік маңыздылығы шамалы психикалық күй ол тек Әртүрлі ойдың белгісі (А.В.Брушлинский). Ойлаумен заттық негізде шарттасқан қызметті (мысалы оқу) ол Шығармашылық үдеріс дейді, яғни оқу үдерісі – шығармашылық Үдеріс. Кез-келген аз ойдың өзі жаңаны іздеуге бетбұрыс, Сондықтан ол өнімді, шығармашыл, өз еркімен әрекетке дайын Индивид. Адамның шығармашылық белсенділігін қамтамасыз ететін Негізгі факторларды ғалымдар келесі ретте белгілеген: Креатив- Тілік; шығармашылық мүмкіндік; интелектуалды белсенділік (Д.Б.Богоявленская); жағдайүсті белсенділік (В.А.Петровский). Креативтілік - «тұлғаның іс-әрекеттерінде – қызметінде Өнімді қайта жасауды қамтамасыз ететін психикадағы ерекшелік- Тердің жиынтығы». Болашақ мұғалімдердің креативтілігін қалыптастыру және Шығармашылық қабілетін дамыту мәселесі зерттеуге күрделі, бірақ Қазіргі кезде оған қатысты барлық тәсілдерді қарастыру өте өзекті. Б.Г.Ананьев, Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн бұл мәселенің Күрделі тұсын креативті қабілеттің пайда болу себебімен және Табиғатын анықтайтын көп жоспарлы факторлардың көп болуына Байланысты, зерттеу жұмысында нақты тұжырымдар жасауда жүктеу/скачать 18,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|