Шеңбердің бойындағы екі нүктені қосатын және центр арқылы өтетін кесіндіні диаметр деп атайды. D=OA+OB=2R - диаметр
•
O
А •
• С
R
R
•
O
А •
• С
К •
• L
N
•
•
S
E •
• F
D =AC=EF=KL=NS - диаметрлер
Шеңбердің диаметрінің бойында екі радиус орналасады, сондықтан диаметр екі радиусқа тең:
D=2∙R
R=D:2
Шеңбердің бойындағы кез келген екі нүктені қосатын кесінді хорда деп аталады.
•
O
• В
К •
Р •
•
Q
PQ , КВ – хордалар
Шеңбердің бөлігі доға деп аталады.
•
O
А •
• С
К•
• В
AK , KB, BC, CA – доғалар.
Жазылуы: UAK , UKB, UBC, UCA
Ауызша есептер:
• В
• С
• О
• Е
• К
• L
• A
Мына нүктелердің қайсысы шеңбердің бойында, дөңгелекте, дөңгелектің сыртында жатыр?
А •
• В
• О
К •
L
D
C
Сызықтардың қайсысы шеңбермен қиылысады?
Оқулықпен жұмыс:
№372
1)Шеңбердің рдиуысы: 5см, 3 дм, 2м. Диаметрі неге тең?
2)Монетаның диаметрі 24мм; 18мм. Монетаның радиусы нешеге тең.
№ 374
Мирас жерге қазық қағып, оған ұзындығы 3м жіппен итін байлап қойды.Иттің жүгіру аймағын кескіндеңдер. Иттің жүгіру аймағын кескіндеңдер. Иттің жүгірү аймағының ең шеткі нүктелерінің ара-қашықтығы неше метр.
“Дөңгелек” ұғымы алғаш рет ежелгі гректерде қалыптасқан. “Диаметр” грек тілінен аударғанда “көлденеңдік” дегенді білдіреді. Үнділер мен вавилондықтар дөңгелектің ең негізгі элементі радиус деп есептеді. Радиус латынның radius – доңғалақтың сым шабағы сөзінен алынған.
Қазақтың тұрмыс тіршілігінде де шеңбер мен дөңгелек тәрізді денелер кеңінен орын алған. Олар: түрлі әшекейлік бұйымдар және киіз үй. Киіз үйдің табаны дөңгелек болса, керегелері доға пішіндес болғандықтан, шеңбер жасайды.
Киіз үй – шеңбер мен дөңгелектерден тұратын қазақтың ұлттық өнерінің ерекшелігін бейнелейтін құрылыс.
