Семинар Тақырып атауы: Есту қабілеті нашар балаларды педагогикалық-психологиялық қолдау көрсету әдістері
жүктеу/скачать 22,97 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі сұрақтар
|
№ 6 семинар Тақырып атауы: Есту қабілеті нашар балаларды педагогикалық-психологиялық қолдау көрсету әдістері. Сабақтың мақсаты: Студенттерге интеграциялық оқыту, толық және толық емес интерграциялық оқыту, эпизодтық интерграция моделі жөнінде меңгерту. Негізгі сұрақтар: 1.Есту қабілеті нашар балалардың сөзді қабылдау. 2.Есту қабілеті нашар балаларды педагогикалық-психологиялық қолдау. 3. Олармен жұмыс жүргізу жұмыстар Естімейтін балалалардың тұлғасын әлеуметтік мәселе ретінде зерттеу алғаш рет Л.С. Выготскиймен қойылды, оларды түрлі әлеуметтік мәнді қызметке қоса арқылы еститін қоғамға тұлғаны қосу жүзеге асырылады. Естімейтін балалалардың тұлғасын әлеуметтік мәселе ретінде зерттеу алғаш рет Л.С. Выготскиймен қойылды, оларды түрлі әлеуметтік мәнді қызметке қоса арқылы еститін қоғамға тұлғаны қосу жүзеге асырылады. Есту қызметінің бұзылуы естімейтін тұлғаның дамуына өзінің әсерін тигізеді, әлеуметтік ортада өмір сүруге ерекше жағдай туғызады, тілдесу ортасын азайтып, әлеуметтік байланыстар көлемін шектейді. Есту қызметінің кемшілігі бар адам субъективті өзіне және қоршаған ортасына қатынасы туады. Тіл дамуының аздығы нәтижесінен еститін құрбы-құрдастарымен салыстырғанда естімейтін баланың көлемі аз, естімейтін тұлғаның қалыптасуы баяу қарқынмен жүреді. Бұл өмірде танымдық қызығушылықтарының, әр түрлі саласы бойынша мәлімет алғаны жеткіліксіз болғаннан кейін білінеді. Тіл дамуының аздығы нәтижесінен еститін құрбы-құрдастарымен салыстырғанда естімейтін баланың көлемі аз, естімейтін тұлғаның қалыптасуы баяу қарқынмен жүреді. Бұл өмірде танымдық қызығушылықтарының, әр түрлі саласы бойынша мәлімет алғаны жеткіліксіз болғаннан кейін білінеді. Одан ұзақ уақыт өзін-өзі сәйкес емес бағалау сақталады. Әдетте өзін- өзі бағалау және жолдастарының бағалауы белгілі бір жағдайда болады, көбінесе ұстаз пікіріне тәуелді болады, өзін-өзі бағалаудың сын көзімен қармаушылығы байқалады, жоғары сынып оқушыларында өзін-өзі өсіре бағалау басым болады. Оларда ауытқушылық және ақылға қонымсыз ниеттену деңгейі ерекшелендіреді, өзін-өзі бағалау аса көтеріңкі болады, ол жиі естімейтін оқушылардың мүмкіндігіне сәйкес келмейді. Саңырау оқушылардың оқу қызметіне ниеттену деңгейі кіші мектеп жасында көрінеді, жоғары құбылмалылығымен сипатталады. Көп эмоционалды жағдайлар әлеуметтік-адамгершілік сезімдері саңырау оқушыларға орта мектеп жасына жеткенге дейін бейтаныс болады. Естімейтін оқушыларда эмоционалды саласының дамуы мәнерлі жағының сөйлеу және музыканың аз қол жетімділігінен, әдебиетке қатыстыруы көп қиындық туғызады. Естімейтін оқушыларда эмоционалды саласының дамуы мәнерлі жағының сөйлеу және музыканың аз қол жетімділігінен, әдебиетке қатыстыруы көп қиындық туғызады. Саңырау балалардың тілдесуінде пантомима және мимика арқылы эмоцияларын көрсетуін атап кетуге болады. Естімейтін балалармен түзете-дамыту жұмысы үрдісінде адамның эмоциялары мен сезімдерін түсіну жете түсінуі пайда болады. Есту қабілеті бұзылған адамның өзгешелігі, ерекшелігі оған арнаулы оқыту жағдайын жасауын, оның тұлғасының толыққанды бейімделуі үшін ортасын құруын қажет етеді. Есту қабілетінің терең және табанды бұзылуы психикалық, физикалық және баланың тұлғалық дауысына кері әсерін тигізеді. Терең әрі табанды бұзылу әсерінен есту қызметінің жеңіліс табуы, закымданған,дефектіленген негізде даму процесі, ағымды жүру нәтижесінензақымданған қызметтің жақсару белгілері айқындалмай, емдік құралдар тиімсіздігі байқалады. Есту қабілетінің терең және табанды бұзылуы психикалық, физикалық және баланың тұлғалық дауысына кері әсерін тигізеді. Терең әрі табанды бұзылу әсерінен есту қызметінің жеңіліс табуы, закымданған,дефектіленген негізде даму процесі, ағымды жүру нәтижесінензақымданған қызметтің жақсару белгілері айқындалмай, емдік құралдар тиімсіздігі байқалады. Бұндай бұзылулар туа немесе жүре пайда болады, есту қабілеті зақымданған балалар арасында туа біткен кемістік аса сирек кездеседі, жүре қалыптасқандарға қарағанда (25 %) құрайды. Жатыр ішіндегі есту мүшесінің дұрыс дамымауы тек тұқымқуалаушылыққа байланысты. Осыдан толығымен немесе жартылай аплазия (дамымауы) – ішкі құлақтың, ортаңғы мүшелердің бұзылуы және сыртқы дыбыс жолының бұзылуы, туа біткен есту мүшесінің дұрыс дамымауы тұқымқуалауы мүмкін. Көп жағдайларда есту қабілетінің бұзылуы, егер ата-анасы осындай ақаумен зардап шексе, балаға берілуі мүмкін, әрине есту қабілеті жақсы еститіндерде кездеспеуі мүмкін. Есту қабілетінің туа бітуі, ол дамып келе жатқан ұрыққа зиянды әсерлердің әсерінен анасының организмі жағынан болады. Бұған вирусты инфекция (қызылша, тұмау), ең негізгі жағдай бұлардың пайда болуы ананың алғашқы 3 айлығында, жатыр ішіндегі (интоксикация, химиялық және дәрілік заттармен, алкогольмен улануы жатады. Есту талдағыштары, егер ұрыққа соққы тигендіктен зақымдалуы мүмкін. Ал жүре пайда болған есту қабілетінің бұзылуы туа біткенге қарағанда, жиі кездеседі. Жүре пайда болудың себептерінің ішінде ең негізгі орында инфекциялық аурулар алады, олар: менингит, қызылша, скарлатина, паротит, пневмония (өкпе қабынуы), тұмау. Есту қабілетінің зақымдануы, әртүрлі басты жарақаттаудан кейін де болуы мүмкін. Есту талдағыштарының әртүрлі зақымданулары есту қызметтерінің ақауы бір мағыналы түрде болмайды. Есту қабілетінің бұзылуына әкелген патологиялық процесстердің пайда болған уақытына байланысты сипатталады және де қандай сатыда және қандай даму кезеңінде есту қабілетінің бұзылуына байланысты. Есту қабілеті жеткіліксіз дамыған балаларды - категорияға бөледі: саңыраулар, кеш саңырау болғандар, нашар еститіндер. Бұған вирусты инфекция (қызылша, тұмау), ең негізгі жағдай бұлардың пайда болуы ананың алғашқы 3 айлығында, жатыр ішіндегі (интоксикация, химиялық және дәрілік заттармен, алкогольмен улануы жатады. Есту талдағыштары, егер ұрыққа соққы тигендіктен зақымдалуы мүмкін. Ал жүре пайда болған есту қабілетінің бұзылуы туа біткенге қарағанда, жиі кездеседі. Жүре пайда болудың себептерінің ішінде ең негізгі орында инфекциялық аурулар алады, олар: менингит, қызылша, скарлатина, паротит, пневмония (өкпе қабынуы), тұмау. Есту қабілетінің зақымдануы, әртүрлі басты жарақаттаудан кейін де болуы мүмкін. Есту талдағыштарының әртүрлі зақымданулары есту қызметтерінің ақауы бір мағыналы түрде болмайды. Есту қабілетінің бұзылуына әкелген патологиялық процесстердің пайда болған уақытына байланысты сипатталады және де қандай сатыда және қандай даму кезеңінде есту қабілетінің бұзылуына байланысты. Есту қабілеті жеткіліксіз дамыған балаларды - категорияға бөледі: саңыраулар, кеш саңырау болғандар, нашар еститіндер. Саңырау балалар – тотальді түрде, яғни толығымен есту қабілеті жойылған. Саңыраулық абсолютті түрде тек кейбір жағдайларда болады. Әдетте есту қабілетінің қалдықтары сақталады, өте қатты, жай дыбыстарды қабылдағанымен, түсінікті қабылдауы екіталай. Саңырау балалар – тотальді түрде, яғни толығымен есту қабілеті жойылған. Саңыраулық абсолютті түрде тек кейбір жағдайларда болады. Әдетте есту қабілетінің қалдықтары сақталады, өте қатты, жай дыбыстарды қабылдағанымен, түсінікті қабылдауы екіталай. Саңырау балалардың арасында мынандай белгілерді айыруға болады: • саңыраулар, сөйлеу қабілеті мүлде дамымаған (ерте саңырау болғандар). • саныраулар жартылай сөйлеу қабілеті сақталған (жүре саңырау болғандар). Ерте саңырау болғандарға есту қабілетінің екі жақты және терең бұзылуы жатады, туа біткен немесе сәбилік кезеңде, сөйлеу қабілеті қалыптасқанға дейін пайда болған. Жүре саңырау болған балалар – есту қабілетін жоғалтқан балалар, бірақ сөйлеу қабілеті сақталған жүре пайда болған саңыраулар. Бұл категориядағы балалардың кейбіреуінде есту қабілеті аз да болса болады, соны түзету жұмыстарына қолданады. Нашар еститіндер – жартылай есту қабілетінің жеткіліксіздігі, сөйлеу қабілетінің қиындатылуы, бірақ есту талдағышының көмегімен сөзқорын өз бетімен жинауға мүмкіндігі бар. Нашар еститіндер – жартылай есту қабілетінің жеткіліксіздігі, сөйлеу қабілетінің қиындатылуы, бірақ есту талдағышының көмегімен сөзқорын өз бетімен жинауға мүмкіндігі бар. Нашар еститін балалар арасынан мына балгілері бойынша ажыратуға болады: • мектепке баратын кездегі балалардың сөйлеу қабілетінің тереңдамымауы. • сөйлеу қабілеті бар балалар, бірақ грамматикалық қателері және айтылуында да үлкен емес жетіспеушіліктері бар. Нашар еститін балалардың сөздік сөйлеу қоры қалыпты еститін балаларға қарағанда нашар қалыптасады, әсіресе ойлау қабілеті әрекетінде басқа танымдық әрекеттерге қарағанда, өзіне сай ерекшеліктері байқалады. Нашар еститін балаларда сөздің дыбыстық құрамы туралы нақты түсініктері болмайды, бұл олардың дыбысты айтуы мен жазуынан байқалады. Бала сөзді бұрыс естігендіктен сөздерді өзгерген түрінде естерінде сақтайды, сондықтан да оны қате айтып, жазады. Жиі кездесетін қателіктер түрі: Нашар еститін балаларда сөздің дыбыстық құрамы туралы нақты түсініктері болмайды, бұл олардың дыбысты айтуы мен жазуынан байқалады. Бала сөзді бұрыс естігендіктен сөздерді өзгерген түрінде естерінде сақтайды, сондықтан да оны қате айтып, жазады. Жиі кездесетін қателіктер түрі: • дыбыстарды араластырып жіберу (қатаң-үнді, ұяң және т.б.); • аффрикат; • дыбыстарды тастап кету; • дара дыбыстардың орнын ауыстыру және қосу; • сөздің екпін түспейтін бөлігін тастап кету. Бала қаншалықты кіші болса,оның арнайы сабақ «өтілі» соншалықты аз, сондықтан да жіберетін қателері де көп болады. Сөйлеу тілінде синтаксистік құрылымдарды пайдалану, оның сөйлеу тілінің дамуына тәуелді болады. Нашар еститін балалардың дауыс реңі кедей, сөйлеу тілі бірқалыпты, айқын емес,көңілсіз болады. Балалар жиі қайталап сұрайды, айтқан адамның артикуляциясын бақылайды. Балалардың көп бөлігі сөзге түсетін екпінді дұрыс қоя алмайды. 1,5 жасқа дейінгі балаларда есту қызметінің төрт деңгейі ерекшеленеді: 1,5 жасқа дейінгі балаларда есту қызметінің төрт деңгейі ерекшеленеді: Бірінші деңгей жас ерекшелігіне қарай есту қызметі қалыпты мөлшерде. Есту қызметі қалыпты мөлшердегі балалар сөйлеу дыбыстарына жатпайтын дауыстар жинағын 3-5 м қашықтықтан естиді. Баланың барлық дауыстарды (шарманкадан даңғараға дейін) қабылдауы оның жас ерекшелігіне тәуелді, оның жасы кішкене болса, белгі жақын жерден берілу керек. Үш айдан асқан бала дыбыстың оң, сол, артынан естілуін аңғаруы қажет. Сөйлегендегі дауысты, сыбырды 5м қашықтықтан естиді. Синтетикалық дыбысқа барлық тексерілетін жиілік диапазонында 30-70 дб қарқынында реакциялары байқалады. Кейбір жағдайларда балаларда аудиометр екпініне реациясы болмайды. Тексерушілер бұл балалардың өмірінің бірінші жылдарында болатын жағдай деп есептейді, реакциясының болмауы баланың есту қызметі кемшілігіне емес, жас ерекшелігіне байланысты. Басқа белгілерге – дауысқа, дыбысталатын ойыншықтарға – реакция түрін білу маңызды. Есту жағдайының екінші деңгейі – кереңдік. Бала барлық дыбыс белгілеріне көңіл бөледі, бірақ дыбысталу қашықтығы тұрақсыз 0,5-5м көлемінде өзгеріп тұрады. Максимальды қашықтықта айқын төменгі жиіліктегі дыбысталу қабылданады. Егер балалар 1м кем емес қашықтықтан шыққан дыбысты еркін қабылдай алса, онда олар дыбысты локализациялауға қабілетті. Сәл кереңдігі бар балалар 0,3 – 1м, қатты сөйлегенде дауысты ести біледі. Синтетикалық белгіні 4000-600 Гц диапазонында 45-100 дб қарқында қабылдай алады; бұл белгілердің бағыты анықталмайды. Есту жағдайының екінші деңгейі – кереңдік. Бала барлық дыбыс белгілеріне көңіл бөледі, бірақ дыбысталу қашықтығы тұрақсыз 0,5-5м көлемінде өзгеріп тұрады. Максимальды қашықтықта айқын төменгі жиіліктегі дыбысталу қабылданады. Егер балалар 1м кем емес қашықтықтан шыққан дыбысты еркін қабылдай алса, онда олар дыбысты локализациялауға қабілетті. Сәл кереңдігі бар балалар 0,3 – 1м, қатты сөйлегенде дауысты ести біледі. Синтетикалық белгіні 4000-600 Гц диапазонында 45-100 дб қарқында қабылдай алады; бұл белгілердің бағыты анықталмайды. Есту жағдайының үшінші деңгейі – ауыр кереңдік. Бұндай балалар сөйлеу тіліне жатпайтын белгілердің бірең-сараңын ғана қабылдайды. Айқын жоғары жиіліктегі дыбыстар есебінде олардың саны азаяды. Жоғары жиіліктегі белгілерді қабылдау қашықтығы 0,1-0,3м дейін, ал орташа және төменгі жиіліктегі белгілерді қабылдау, үнемі өзгеріп тұратын тұрақсыз қашықтығы 2,5-5м дейін. Егер бала 1м кем емес қашықтықта шыққан дыбыс белгісін қабылдай алса, онда ол дыбысты локализациялауға қабілетті. Көптеген балалар қатты сөйлеген дауысқа мән бермейді. Синтетикалық белгіні шектелген диапазонда (2000 Гц дейін) 50-100 дб қарқында қабылдай алады. Бұл ынталандырылушы белгі локализацияланбайды. Есту жағдайының төртінші жағдайы – саңыраулық. Саңырау бала бірнеше дыбыстарды ғана қабылдай алады (негізінде төменгі жиіліктегі дыбыстар – даңғара). Дыбыстың шығу жеріне дейінгі қашықтық 2,5-5м дейін болуы мүмкін, кейбір саңырау балалар ынталандыру белгілерін мүлдем қабылдамайды. Синтетикалық белгіге 500-1000 Гц диапазонында 70-100 дб қарқынында синтетикалық белгіге реакциясы болады. Бұл балалар дыбыстың шығу тегін анықтай алмайды. Есту жағдайының төртінші жағдайы – саңыраулық. Саңырау бала бірнеше дыбыстарды ғана қабылдай алады (негізінде төменгі жиіліктегі дыбыстар – даңғара). Дыбыстың шығу жеріне дейінгі қашықтық 2,5-5м дейін болуы мүмкін, кейбір саңырау балалар ынталандыру белгілерін мүлдем қабылдамайды. Синтетикалық белгіге 500-1000 Гц диапазонында 70-100 дб қарқынында синтетикалық белгіге реакциясы болады. Бұл балалар дыбыстың шығу тегін анықтай алмайды. жүктеу/скачать 22,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|