Шәйдың химиялық құрамы
жүктеу/скачать 27,73 Kb.
|
|
Шәйдың химиялық құрамы Бұл тақырып өзекті. Өйткені қәзіргі уақытта адамзат денсаулығын жақсарту маңызды болып табылады. Бірі денсаулығымыздщың құрамдас бөлігі- біз ішетін және жейтін нәрсе. Адам ағзасына дәмі, хош иісі жоғары шай- тоникалық сусынмен таңертең матикалық қасиеттер, ол адам ағзасына оң әсер етеді. Яғни бұл әлемдегі ең көп таралған сусын- шәй. Шәй өңделуі бойынша қызыл, сары, қара, көк, жасыл болып келеді. Күнделікті сусынға айналғандықтан оның құрамын білу маңызды. Шәй құрамында түрлі компоненттер бар олар кофеин, эфир майы, танин және С витаминдері болады. Осылардың ішінде шәйге ерекше дәм беретін бұл танин. Шәй құрамында минералдар, қышқылдар, витаминдер мен ферменттер бар [1]. Шайдың сапасын анықтау үшін қара және жасыл шәйдің жапырақтарын алып олардың құрамындағы экстрактті заттарға, кофеинге, минералдық заттар мен таниннің көрсеткіштеріне мән беруіміз керек. Экстракттің әсері үшін судың температурасы, уақыты маңызды рөл атқарады. Зерттеулер нәтижесінде жасыл шәйдің құрамындағы танин мөлшері қара шәйге қарағанда салыстырмалы жоғары екені анықталды [2]. Таниндер құрамында гидроксиді бар фенол қосылыстарынан тұрады, осы заттар әсерінен таниндердің тотығуы жоғары болып келеді. Тотығуы шәйдің ерекше дәмін береді. Таниндерден бөлек шәйдің құрамына түрлі хош иістендіргіштер пайдаланылады. Бұл шәйге деген қызығушылықты арттырады. Хош иістендіргіштер өсімдіктердің химиялық құрамындағы компонеттер болып табылады. Мысалы көкжидек жапырақтары, жасмин раушангүлдері сияқты хош иістендіргіштер қосылады [3]. Қәзіргі кезде шәйдің құрамын зерттеу үшін жаңа әдістер қолданылады соның бірі хромотография әдісі. Соңғы кезде кеңінен таралған әдістің бірі. Хромотография әдісі арқылы таза катахиндерді бөліп алуға болады. Катахиндер организмге өткен кезде вирустардың белсенділігін төмендетіп олардың дамуын тоқтатады[4]. Үнді ғалымдары жасыл шәйді зерттеу барысында катехиндердің жануарларға оң әсер ететінін зертеп оны емдік қасиеті бар екенін анықтаған. Олардың айтуы бойынша жасыл шәйдің құрамында катехиндер стрессты басуға, тотығу жағынан жақсы ем болатынын анықтаған[5]. Жасыл шәйді қуырып суға қосқанда, қайнатқанда оның хош иістері бірдей болады. Күнделікті ішіп жүрген шәйдің түрлері ферменттер дәрежесіне байланысты бөлінеді. Шәй жапырақтарының 50 пайызында танин, амин қышқылдары, алколоидтар мен пигменттер болады. Танин неғұрлым көп болса шәйдің сорты солай артады. Танин полифенолға жатады оның емдік қасиеттері зерттелді, шәй қартаюды тежеп, жүрек жұмыстарын жақсартады. Ежелден бері Қытай халқы шәйдің осы қасиеттерін емдеу үшін пайдаланып келеді [6]. Шәйдің химиялық құрамы күрделі болып келеді, түрлі қосылыстардан тұрады соның ішіндегі кофеин көп кездеседі, оны медицинада кеңінен қолданады себебі ол жүйке жүйесінің стимуляторын қалпына келтіреді. Кофеин организмге түскеннен кейін белгілі бір уақыттан кейін ғана әсер етеді. Кофеинді шамадан тыс қолданатын болсақ ол кері әсерін тигізіп есірткіге тәуелділікті арттырады, сол себепті шәйді көп ішкен организмге зиян [7]. Шәйдің құрамында амин қышқылдары болады. Амин қышқылының көп мөлшері қара шәйдің құрамында кездеседі. Қара шәй жоғары сорттық шәй болу себебі оның құрамында көп мөлшерде хош иістендіргіштер, таниндер және басқада маңызды рөл атқаратын қосылыстар болады. Амин қышқылдарының көп мөлшері өңдеу кезінде жойылады [8]. Шәйдің шайырларының мөлшерлері жыл мезгілдеріне байланысты азайып көбейіп отырады, мысалы маусым кезінде көп мөлшерде болса, тамыз және шілде айларында азайып кетеді. Жыл мезгіліне байланысты шәйдің құрамындағы хлорофилл пигменттері де өзгеріп отырады. Хлорофилл организм үшін маңызы зор [9]. Лимон қышқылының көк шәйға әсерін зерттеу барысында шөй сығындысының құрамындағы антиоксидантты заттардың белсенді заттарға әсерін зерттеп көрді. Лимон қышқылын қосқанда шәйдің дифферанциялды пішіні өзгермейтіні байқалып, жасыл шәйдің құрамын лимон қышқылы өзгерте алмайтыны анықталды. Бірақ полифенол саны аздап азайғанын байқалды [10]. Қорытынды: Шәйдің химиялық құрамы күрделі болып келеді, өнделуіне байланысты бірнеше түрі кездеседі олардың химиялық қасиеттері әртүрлі болып келеді біреуі емдік қасиет беретін болса екіншісі керісінше зиянын тигізуі мүмкін. Ежелгі кезден бастап адамдар шәйдің емдік қасиеттерін білген. Шәйдің құрамындағы организмге пайдалы заттар көп екенін ескердік. Пайдаланылған әдебиеттер: Е.Ю. Курочкина МКОУ Богучанская СОШ №2, с.Богучаны, Красноярский край С. 66-67 ИССЛЕДОВАНИЕ ФИЗИКО-ХИМИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ВОДНЫХ ЭКСТРАКТОВ ЧАЯ Е.В. Рубанка, к.т.н., доц. В.А. Терлецкая, к.т.н., доц. И.Н. Зинченко Националъныйуниверситет пищевых технологий Татарченко,И.И. Показатели качества чая / И.И. Татарченко, А.А. Славянский, С.А. Макарова // Сахар. –2013. –No 10. –С. 55-59. Я.И. Яшин, А.Я. Яшин, Н.И. Черноусова Научно-технический центр «Хроматография» НПО «Химавтоматика» Sharma, P., Goyal, P.K. Anti-oxidative and anti-metelotoxic properties of green tea catechin: a preliminary study // American journal of ethnomedicine. 2015. Vol. 2, № 1. P. 21–38. Цоциашвили И. И. Химия и технология чая. – М.: Агропромиздат, 1989. Герасименко, Е.О. Хроматографический анализ жирных кислот кофе и чая / Е.О. Герасименко, И.И. Татарченко, И.А. Дубровская, И.А. Татарченко // Известия вузов. Пищевая технология. – 2013. – № 1. – С. 35–37. Wright, L. P. Biochemical analysis for identification of quality in black tea (Camellia sinensis): dr. biodiss / L. P. Wright. – Pretoria : University of Pretoria, 2002. P. 216 Impact of light irradiation on black tea quality during withering / Z. Ai, B. Zhang, Y. Chen [et al.] // Journal of Food Science and Technology. – 2017. – Vol. 54, № 5. – P. 1212–1227 Каниболоцкая Л.В., Лебедкова О.С., Шендрик А.Н. Хемилюминесцеценцияв реакциях окисления водных экстрактов чая кислородом в водно-щелочной среде // Химия растительного сырья. 2006. Стр. 43-46 жүктеу/скачать 27,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|