Студенттің өзіндік жұмысы
жүктеу/скачать 0,53 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ» КЕ АҚ СӨЖ
«М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ» КЕ АҚ СӨЖ Кафедра: Химия және химиялық технология Тақырыбы: Ақуыздар мен ферменттердің құрамына кіретін амин қышқылдары Пәні: Биохимия негіздері Курс: 3 Топ: 6B05314-Химия Студент: Ахметқалиқызы Әсемай Оқытушы: Мырзакасымова Н.С. Тараз 2023 МАЗМҰНЫ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ………………………………........................…………...…..4 Амин қышқылдары туралы жалпы түсінік……….…........…………….…4 Амин қышқылының изомериясы..............................................................4 Ақуыз құрамына кіретін амин қышқылдары……….........................….…6 ҚОРЫТЫНДЫ………………………….…………............................…...……7 ПАЙДАЛНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .................................................................8 Кіріспе
Аминқышқылдары, сонымен қатар аминокарбон қышқылдары— молекуласында бір уақытта карбоксил және амин топтары бар органикалық қосылыстар. Аминқышқылдарының негізгі химиялық элементтері-көміртегі (C), сутегі (H), оттегі (O) және азот (N), бірақ басқа элементтер де белгілі бір аминқышқылдарының радикалында кездеседі. Жалпы табиғи түрде кездесетін 500-ге жуық аминқышқылдары белгілі. Бірақ генетикалық кодта тек 20-сы қолданылады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 1.Амин қышқылдары туралы жалпы түсінік Аминқышқылдар (аминкарбондық қышқылдар, АМҚ) — молекуласында амин (~NH2) және карбоксил (-СООН) топтары бар органикалық қосылыстар: H2N-CH2-COOH (аминсірке қышқылы (глицин) Аминқышкылдарын радикалындағы сутек атомдары амин тобына алмасқан карбон қышқылдарының туындылары ретінде қарастыруға болады. Кейбір аминқышқылдарының құрамында екі амин тобы, гидроксил тобы, тиол тобы — SH, екі карбоксил тобы болады. Құрамында әртүрлі функционалды топтарыболғандықтан аминқышқылдары гетерофункционалды қосылыстарға жатады. Аминқышқылдары табиғатта көп таралған: ақуыздардың, пептидтердің және тағы басқа физиологиялық белсенді қосылыстардың құрамына кіреді және бос күйінде де кездеседі. Тіршілік үшін аса маңызды қосылыс ақуыз молекуласы аминқышқылдар қалдықтарынан құралатындықтан, олардың маңызы өте зор. Ақуыз биосинтезіне жиырма шақты а-аминқышқылдары қатысады. Олардың біразы алмаспайтын аминқышқылдары. Олар организмде синтезделмейді немесе өте аз мөлшерде синтезделеді, сондықтан олардың организмге қажеттілігі тек қана тағаммен қамтамасыз етіледі. 2. Амин қышқылының изомериясы Аминқышқылының қарапайым өкілі — аминсірке қышқылы NH2—СН2—СООН. Аминқышқылдарын көбіне қалыптасып кеткен тривиальді атаумен, мысалы, аминсірке қышқылын глицинлеи атайды. Аминқышқылдарының изомерленуі көміртек тізбегінің изомерленуімен және амин тобының орналасуы бойынша анықталады. Атау үшін карбоксил тобы бар көміртек атомынан бастап нөмірлейді: Халықаралық номенклатурадан басқа көміртек атомдарын грек алфавиті әріптерімен белгілеп атау да қолданылады. Бұл жағдайда белгілеу карбоксил тобынан кейінгі көміртек атомынан басталады. Аминсірке қышқылы (глицерин деп те аталады) аминқышқылдарының ең қарапайым өкілі. Аминқышқылдарының белоктардың құрамында кездесуі тіршілік үшін өте маңызды. Олар тірі организмдегі белок синтезіне қажет және медицинада дәрі-дәрмек, ал ауыл шаруашылығында мал азығына үстеме қорек ретінде пайдаланылады. Өнеркәсіпте синтетикалық талшық (капрон, нейлон) алу үшін де аминқышқылдары қолданылады. Амин қышқылдары өсімдікте кетон қышқылдарын тікелей аминдеу немесе қайта аминдеу деп аталатын екі негізгі реакция арқылы синтезделеді. Олардың құрамында карбоксил тобынан басқа, амин тобы да болады. Амин қышқылдарының тірі организмдер үшін физиологиялық маңызы бар. Ол үшін екі қасиетіне назар аударайық. Оның бірі амфолиттік, екіншісі оптикалық активтік. Сулы ерітінділерде амин қышқылдарының СООН және NH2 тобы ортадағы реакцияға қарай диссоциацияланады. Мысалы, сілтілі ортада амин қышқылының карбоксил тобы диссоциацияланғанда минус заряд, қышқыл ортада NH2 тобы диссоциацияланғанда плюс заряд пайда болады. Сөйтіп, амин қышқылы ортадағы реакцияға байланысты бірде қышқыл, бірде сілті ретінде қызмет атқарып, амфолиттік қасиет көрсетеді. 3. Ақуыз құрамына кіретін амин қышқылдары Я. Беккори 1736 жылы тұңғыш рет бидай ұнынан желімтіктелген ақуыз алды. Бірак ақуыздың құрамы тек жүз жылдан кейін ғана баска ғалымдардын тажірибелері негізінде анықталды. Оны анықтау үшін жасалған алғашкы қадам ақуызды ыдырату арқылы анықталды. Егер ақуызды күшті қышқылмен (тұз қышқылымен) араластыра отырып қыздырса, ол өте кішкене бөлшектерге ыдырайды. Бұл бөлшектерді мұқият зерттегенде олардың құрамында карбоксил (СООН) тобынын қышқылдык жане амин (NH2) тобынын негіздік касиет керсететіндігі далелденді. Кейіннен осы топтарды аминқышқылдары деп атады. Ақуыз молекуласының құрамына кіретін аминқышқылдарынын саны - 20, олар молекуласынын құрылымы жөнінен әр текті болып келеді. Осы 20 түрлі аминқышқылын ашуда қажымас қайрат, көп уақыт қажет болды. Мәселен, 1806 жылы Р. Воклен мен К. Робике ақуыздын ыдырауынан пайда болан аминқышқылын аспарагус өсімдігінің сөлінен бөліп алып, аспарагин деген ат берді. 1820 жылы француз ғалымы А. Браконно ақуызды ыдырату арқылы аминқышқылы - глицинді алды, осыдан кейін аминқышқылдарын жүйелі түрде зерттеу басталды. Ен соңғы жиырмасыншы аминқышқылы - треонин 1935 жылы фибрин ақуызынын құрамынан алынған болатын. Сөйтіп, ақуыз құрамына кіретін 20 түрлі аминқышқылын ашуға 130 жыл уакыт кетті. ҚОРЫТЫНДЫ Қорыты келгенде, амин қышқылдарының молекуласында бір немесе бірнеше карбоксил топшалары болуы мүмкін. Соған сәйкес бір, екі және көп негізді белокты заттар құрастыралады. Олардың біз үшін маңызы өте зор. ПАЙДАЛНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Биологиялық химия. Сейтова З. Жалпы химия. Н.Л.Гликка. Алматы, 1989. Органикалық химия. А.Л.Цветков. Стайер Л. «Биохимия» Москва. «Мир», 1984 г. Сағатов К.С. «Биологиялық химия» Алматы. «Қайнар»,1993ж. Сағатов К.С. «Биологиялық химия практикум» Алматы «Ана тілі» 1992 ж. Биологиялық химия. Сейтова З. Органикалық химия. А.Л.Цветков. Стайер Л. «Биохимия» Москва. «Мир», 1984 г. Сағатов К.С. «Биологиялық химия» Алматы. «Қайнар»,1993ж. Сағатов К.С. «Биологиялық химия практикум» Алматы «Ана тілі» 1992 ж. жүктеу/скачать 0,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|