Тақырып: Эконометрика пәнінің негізгі түсініктері. Қарастырылатын сұрақтар
жүктеу/скачать 48,63 Kb.
|
|
1-дәріс. Тақырып: Эконометрика пәнінің негізгі түсініктері. Қарастырылатын сұрақтар: Эконометрика пәні және міндеттері. Эконометрикалық модельдеудің негізгі түсініктері. Эконометрика ғылым ретінде экономика, статистика және математиканың арасында орналасқан. Эконометрика деген не сұраққа жауаптардың бірі былай болуы мүмкін: бұл экономикалық заңдарды эмпирикалық шығарумен байланысты ғылым. Яғни біз экономикалық қатынастар үшін сандық тәуелділіктерді табу үшін деректерді немесе «бақылауларды» қолданамыз. Деректер, әдетте, эксперименттік емес, өйткені экономикада біз (бірнеше) эксперимент жасай алмаймыз. Бірақ бұл эконометриктің жұмысының аз ғана бөлігі. Ол сондай-ақ, экономикалық теориясына немесе эмпирикалық деректерге негізделген экономикалық үлгілерді де тұжырымдайды, осы үлгілерде (модельдерде) белгісіз шамаларды (параметрлерді) бағалайды, болжамдар (прогнозы) жасайды (және олардың дұрыстығын-дәлдігін бағалайды) және экономикалық саясат бойынша ұсыныстар жасайды. Барлық осы әрекетте үлгілердің (моделдердің, пішіндердің) пайдалану өте маңызды. Модельдер «қарапайым» болуы керек мүмкіндігінше көп, бірақ оңай емес», - деді Эйнштейн. Көбінесе-көп жағдайда экономикалық заңдар салыстырмалы түрде қарапайым математикалық формасымен көрсетіледі. Мысалы, келесі тұтыну функцияны қарастырайық: мұндағы С – белгілі бір жылдағы халықтың жан басына шаққандағы белгілі бір азық-түлік өнімін тұтынуы, Y – осы жылы жан басына шаққандағы нақты табыс, ал P – түзетілген осы өнімге баға индексі (дефляцияланған) өмір сүру деңгейінің жалпы индексі бойынша; D), L> (h -тұрақтылар. Бұл теңдеу мінез-құлық теңдеуі деп аталады теңдеу). Ол тұтынушының мінез-құлқын (орташа) сипаттайды осы азық-түлік өнімін орнына сатып алуға қатысты қарсылас өнім мен нақты бағаның салыстырмалы деңгейіне байланысты жан басына шаққандағы табыс. Мінез-құлық заңы бірден анықталады сәйкес - коэффициенттерінің мәндерін табамыз эконометриканың міндеті – осы коэффициенттерді анықтау (бағалау). сәйкес бақылаулар жиынтығынан. Бірақ бұл жалғыз емес саяжай. Көптеген басқа сұрақтар қоюға болады, сонымен қатар байланысты эконометрикаға, мысалы: Қосымша қосу керек айнымалылар бар ма? теңдеуге сәйкес келеді (мысалы, азық-түлік емес тауарлардың бағасы тауарлар)? Кейбір айнымалыларды теңдеуден алып тастау керек емес пе? Біздің деректер қаншалықты жақсы өлшенеді, олар көрсетеді ме біздің ойымызша, олар ұсынуы керек нәрсе ме? Модель сызықтық екені рас па? Экономикалық теория дұрыс па? Модель аяқталды ма? (Бұл мысалда біз айналысамыз сұраныс теңдеуімен және теңдеуді есепке алмау ұсыныстар. Сұранысты зерттесек не болады және бір уақытта ұсыныс? сияқты макроэкономикалық теңдеуді зерттеу жеткілікті ме жоғарыда бізді қызықтыратын сұрақтарға жауап беру үшін, sy немесе жеке (микро) оқу керек деректер? Жоғарыдағы модель статикалық болып табылады. Мүмкін одан да көп -динамикалық үлгі неғұрлым орынды болар еді. Эконометрика салыстырмалы түрде жас ғылым, ол ғылым әлемінде 1930 жылдан бастап белгілі болды. Осы жылы Эконометрикалық қоғам құрылды, оның негізгі мақсаты ретінде «экономикалық теорияны өркендету үшін математика және статистикамен байланысты халықаралық қоғам» анықталды. Бұл ғылым үш пәннің біріккен қарым-қатынасы нәтижесінде пайда болды. Олар: экономикалық теория, статистика және математикалық әдістер. Қазіргі таңда оларға эконометриканы қазіргі заманға сай өркендету шартымен компьютерлік технологиялар қосылды. Негізінде, эконометрика екі жақты мінездемеге: бір жағынан, эконометрикалық әдіс, ал екінші жағынан, нақты экономикалық есепке қолданысқа ие. Эконометрикада статистикалық теория және математикалық статистика әдістері қолданылады, сонымен қатар осы әдістерді экономикада қолдану қалыптасқан тәсілдерге әртүрлі мәселелерді тудырады. Сол себепті, эконометриканы экономиканың немесе статистиканың бағыты ретінде де қарастыруға болады. Эконометрика және онымен сыбайлас пәндердің арасында айтарлықтай шектеу жоқ. Қазіргі кезде математикалық әдістер және экономика мен статистиканы компьютерлік бағдарламалар арқылы экономикалық құбылыстарды зерттеу эконометриканы мықты құрал етті. Осыған байланысыты 1933 жылы Р.Фриштің “Эконометрика” журналында берген анықтамасын келтірейік: “Эконометрика – бұл экономикалық статистика емес. Біз экономикалық теория деп атауымызға да болмайды, дегенмен, осы теорияның ауқымды бөлігі сандық сипатта болады. Эконометрика экономикадағы математиканың қолданысы синонимі емес. Тәжірибе көрсеткендей, үштіктің әр қайсысы – статистика, математика және экономикалық теория қажетті, бірақ қазіргі экономикалық өмірде сандық байланыстарды түсіну үшін жеткіліксіз. Бұл – барлық үш құрамдастықтың бірлігі және бұл бірлік эконометриканы құрайды”. Эконометриканың базалық түсінігі екі жақты – “экономикалық”, “статистика–математикалық”. Эконометриканың экономикалық негізі алғашқы болып табылады. Экономика есептің қойылымын анықтайды, ал статистика базасында математикалық әдіспен алынған нәтиженің экономикалық мағынасы болғанда ғана қызығушылығы болады. жүктеу/скачать 48,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|