Тақырып пен идея Орындаған: Омаралы Фариза
жүктеу/скачать 486,47 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып — өнер туындысының іргетасы.
Тақырып пен идеяОрындаған:Омаралы ФаризаМейлі шағын, мейлі көлемді, ұзақ шығарма болсын, жазушыақындар өмір туралы, адам және олардың араларындағы қарымқатынастар туралы жұртшылыққа өздерінің ой-пікірлерін,көзқарастарын ұсынады. Шығарманы жазбас бұрын, қандай мәселені оқушыларының алдына тартпақшы, сол туралы аз ба,көп пе ойланады. Сан ой, сан алуан пікірлердің ішінен біреуін негізгі ойының қазығы етеді. Сол шығарманың тақырыбы саналады. Кіріспе Тақырып — өнер туындысының іргетасы.Тақырып — өнер туындысының іргетасы.Үйдің қабырғасын салып,төбесін жаппас бұрын іргетасы қаланатыны секілді, көркем шығарманыңтуу процесі де тақырыптан басталатыны даусыз. “Бәрінен бұрын тақырыппайда болады,— дейді Валентин Катаев,— пайда болады да, жазушыныазапқа сала бастайды. Тақырып санаға сіңіп, ойға орныққан сайын, адам,зат образдары, болашақ пейзаж жұрнақтары туып, тұтаса береді”. Өнерөмірден туатын болса, суреткердің өмірден ең алдымен іздеп табары - өзшығармасының тақырыбы. Ал “тақырып дегенің ұйықтаған балық сияқтықарнын жоғары ‘қаратып, өмірдің бетінде қалқып жүрмейді. Тақырып –тереңде, ағыс арасында, нағыз тұнық және тегеурінді иірімдер ішінде;оны ол арадан іздеп таба біл, төңбекшіген толқын, сарқырама сел астынантауып алып шыға біл”. Демек, тақырып табу — бір күннің не бірерәрекеттің шаруасы емес, жазушының күллі қаламгерлік қимылының өнбойында жататын, творчестволық процестің барлық кезеңдеріне бірдейортақ жұмыс. Егер творчестволық процестің үш түрлі (материал жинау,жиналған материалды қорыту, қорытылған материалды жазу) кезеңі бар десек, тақырып осы үш кезеңнің өн бойында тұтас желі тартып жатады. Тақырыпты жазушылар қалай болса, солай аласалмайды. Шығармаға тақырып боларлық өмірқұбылысы, әр алуан өмір мәселелері көп. Солардыңішінен әр жазушы өзінің өмірге көзқарасы,дүниетанушылығы, өз табының тілек-мүддесінекеректі деген тақырыпты таңдайды. Кейде екітаптың ақын-жазушылары бір тақырып туралыжазуы да мүмкін. Бірақ ол тақырыптың негізіндесуреттелінетін өмір құбылысын оқушыларынажеткізу, суреттеу әдістері, оқушыларының ойсезіміне әсер етуі әр басқа.Тақырыпты жазушылар қалай болса, солай аласалмайды. Шығармаға тақырып боларлық өмірқұбылысы, әр алуан өмір мәселелері көп. Солардыңішінен әр жазушы өзінің өмірге көзқарасы,дүниетанушылығы, өз табының тілек-мүддесінекеректі деген тақырыпты таңдайды. Кейде екітаптың ақын-жазушылары бір тақырып туралыжазуы да мүмкін. Бірақ ол тақырыптың негізіндесуреттелінетін өмір құбылысын оқушыларынажеткізу, суреттеу әдістері, оқушыларының ойсезіміне әсер етуі әр басқа.Кез - келген көркем шығарманың негізінде бірін-бірі туғызып, бірін-бірі дамытып жатқан тақырып пен идея болады.Lorem ipsum Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Мәселен, өткен ғасырдаБелинский көркем шығарманың идеясын “оның өн бойында желі тартып жатқан ой мен сезімнің мығым бірлігі” деп белгілесе, біздің заманымыздаҒамзатов шығарма идеясын оның такырыбына тамаша тапқырлықпеннұсқалы әрі ұтымды көшіріп әкетеді: “Ой мен сезім — кұс десек, тақырып— аспан; ой мен сезім — бұғы десек, тақырып орман; ой мен сезім — елікдесек, тақырып — тау; ой мен сезім — жол десек, тақырып — сол жол алыпбаратын шаһар”. Lorem ipsum Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Тақырып пен идеяның мұншалықмызғымас бірлігі туралы сан ғасыр бойы суреткерлер мен ойшылдар айтқанаса кемел һәм кенеулі пікірлер көптен-көп. Lorem ipsum Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Жазушы өмір шындығынкөркем образдарға жинақтап, өз шығармасының тек идеялық-тақырыптықнегізінде ғана суреттеп ‘көрсете алады. М.О.Әуезовтің атақты «Абай» романы төрт томдық, көлемді еңбек. Әйтсе де сол романның негізгі тақырыбы не деген сұраққа: «XIX ғасырдың екінші жартысындағы қазақтың әлеуметтік құрылысында ғасырлар бойы үстемдік алып келген рушыл-феодалдық таптың өкілдері мен жаңа заманның жаршысы, прогресшілдік бағытты қолдаушы демократтық топтардың күресі» дер едік. Әрине, әңгіме негізгі тақырып туралы. Мұндай желісі ұзаққа тартылған үлкен шығармаларда, қосымша тақырыптар да аз болмайды. Сүйіспеншілік, феодалдардың өзара тартысы, барымта-сырымта тәрізді тұрмыс-салт мәселесі, т.б. бар. Есте болатын бір нәрсе, шығарманың негізгі, жетекші идеясымен қатар, солнегізгі идеяны толықтыра түсетін қосымша идеялар да болады.Мысалы, Фадеевтің «Жас гвардиясындағы» негізгі идея - Коммунистікпартия мен Совет үкіметінің тәрбиесінде өскен комсомолжастардың патриоттығы. Сонымен қатар ерлік, төзімділік, тапқыштық,көнбістік тағы басқалар. Осылар тәрізді қосымша идеялар да кездеседі.Осылардың әрқайсысы -жеке шығармаға тақырып, негізгі идея боларлықмәселелер. Бірақ бұл романда солардың бәрі негізгі идеяға, советжастарының Ұлы Отанын тереңнен сүйген патриоттықтарын көрсетугебағыныңқы. Тақырып пен идея — әдеби шығарманың мазмұны. Ал әдеби шығарма мазмұнды болуы үшін, Ибсен айтқандай, әдебиетшінің өмірінің өзі мазмұнды болу қажет. Көркем творчество суреткердің өмір тарихымен тығыз байланысты. Сондықтан әрбір қалам иесі шығармаларының тақырыбын байыту үшін, алдымен, өзінің өмір тәжірибесін байыта түсуге тиіс. Ол үшін қаламгер өмірмен қоян – қолтық араласып, жиі – жиі сапарға шығып, халықтың қалың ортасына сіңіп кетуге тиіс. жүктеу/скачать 486,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|