Тарихты зерттеу мен оқытудағы өркениеттік тәсіл
жүктеу/скачать 19,24 Kb.
|
1 2
|
Тарихты зерттеу мен оқытудағы өркениеттік тәсіл Тарихты зерттеудегі өркениетті тәсілді дамытудың мақсаты, ең алдымен, адамзат тарихындағы жекелеген мәдени кезеңдердің тұтастығы мен өзіндік ерекшелігін немесе жеке халықтың (немесе жеке аймақтың) мәдени өмірінің тұтастығы мен өзіндік ерекшелігін атап көрсету болды. Қазіргі қоғамда «өркениет» термині әртүрлі мағынада қолданылады: * «ақыл Заңы», яғни мемлекеттік ұйымдастырылған, құқықтық, «өркениетті» (өркениет-лат. civilis-азаматтық), варварлық дәуірінен айырмашылығы; • өз дамуының белгілі бір мәдени-тарихи сатысындағы қоғамның сипаттамасы ретінде (мысалы, ортағасырлық өркениет); • белгілі бір этностың мәдени өмірінің тұтастығы ретінде (мысалы, қытай өркениеті) немесе жергілікті мәдениеттердің дамуындағы соңғы кезеңнің белгісі ретінде; * «мәдениет» терминінің синонимі ретінде, жабайы табиғатқа қарсы Жасанды материалдық ортаны көрсетеді. Француз ағартушылары ақыл, әділдік және құқық бастамасына негізделген қоғамды «өркениетті» деп атады. Қоғамның өркениетті даму дәуіріне қарама-қарсы оның алдындағы дәуірі варварлық дәуірі ретінде қарастырылды. Одан әрі өркениет ұғымы мәдениет ұғымының синонимі ретінде немесе мәдениеттің дамуындағы ерекше кезеңдердің, сәттердің белгісі ретінде әрекет етеді. Атап айтқанда, О. Шпенглер тұжырымдамасында өркениет ұғымы жергілікті мәдениет эволюциясының соңғы кезеңін, оның құлдырау кезеңін белгілеу үшін қолданылады (Шпенглер О., 2008). Әлеуметтік қажеттіліктердің сипатын айқындай отырып, бұл негіздер қоғамдық өмірдің барлық сипатын, экономикалық қатынастардың түріне дейін негіздейді және сол арқылы тарихи процестің ерекше кезеңдерін — әлеуметтік-мәдени жүйелерді бөлу үшін негіз ретінде әрекет етеді. Біртұтас өркениет үрдісінің тұжырымдамасы. Тарихи процестің қазіргі тұжырымдамаларында өркениет ұғымы осы процестің белгілі бір кезеңдерін белгілеу үшін қолданылады, яғни адамзат дамуының өркениеттік кезеңдері немесе қадамдары ретінде. Мұндай кезеңдерді бөлу үшін негіз ретінде қоғамдық өндірістің сипатын және қоғам өмірінің басқа да барлық салаларын өзгертетін технологиялық революциялар болады. Әдетте келесі сатылар бөлінеді: дәстүрлі немесе аграрлық өркениет, индустриялық өркениет постиндустриялық өркениет. Дәстүрлі немесе аграрлық өркениет архаикалық дәуірден кейін неолиттік төңкеріс нәтижесінде қалыптасады, ол кезде аң аулау мен терімшілдіктің орнына мал шаруашылығы мен егіншілік келді, бұл халықтың өсуіне және мемлекеттердің қалыптасуының басталуына әкелді. Аграрлық өркениет табиғи ауыл шаруашылығы өндірісінің үстемдігімен сипатталады. Бұл ретте адам табиғаттың биологиялық циклдарына тікелей қосылған және шаруашылық даму деңгейі негізінен табиғи жағдайлармен анықталады. Әлеуметтік топтардың жағдайы дәстүрлермен және олардың заңдарымен бекітілген, ал үстемдік етуші әлеуметтік топ жер иеленушілердің класы болып табылады. Аграрлық өркениет орнына XVII—XVIII ғ. ғ. индустриялық өркениет келді. Бұл өзгеріс өнеркәсіптік төңкеріске айналған қоғамның өндірістік күштерінің дамуымен байланысты болды. Қолөнер қызметінің фабрикалық өндіріске көшуі барысында еңбектің мазмұны мен сипатында терең өзгерістер болды: қолөнершілердің тұтас қызметінің орнына өнеркәсіптік жұмысшылардың біркелкі, механикалық еңбегі "ішінара" келе бастады, индустриялық еңбек аграрлық шаруашылықты (жұмыспен қамтылған халықтың саны бойынша) ығыстыра бастады. Өнеркәсіптік өндіріс пен басқару қызметінің орталығы ретінде қалалардың өсуі орын алды. Тауар-ақша қатынастары жалпыға бірдей сипатқа ие болды. Капитал иелері — капиталисттер тобы үстемдік ететін әлеуметтік топ болып табылады. Постиндустриалды қоғам индустриялық қоғамның заңды жалғасы болып табылады, ол кезде өндірісте адам білімі, адам интеллектісі басым рөл ойнай бастайды. Мәселен, егер неолит революциясынан кейін шаруашылықтың негізі - ауыл шаруашылығы болса, оның экономикасы аграрлық болды, кейін өнеркәсіптік революцияның нәтижесі ретінде бастапқыда жеңіл, ал кейінірек — ауыр өнеркәсіпті құрайтын постагрардан кейінгі экономика пайда болды, XXғ. ғылыми-техникалық революция барысында постиндустриялық экономика пайда болды. Ол бір мезгілде "білім индустриясының" қарқынды өсуі кезінде меншікті материалдық өндірістің тарылуымен сипатталады. Нәтижесінде еңбек өнімділігі деңгейінің едәуір өсуі нәтижесінде материалдық игіліктер өндірісі айтарлықтай артады. Экономикалық қызметтің ауырлық орталығы өндірістік емес салаға — қызметтер саласына және ақпаратты алу мен өңдеу саласына көшіріледі. Бұл жерде қоғамның басты байлығы құрылады. Жасанды тіршілік ету ортасы немесе "екінші табиғат" айтарлықтай кеңеюде. "Постиндустриалды қоғам" ұғымының өзі американдық социолог Даниел Беллмен енгізілді және оның негізінде құрылған тұжырымдама біздің дәуірдегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге ғылыми түсініктеме беруге үмітті. Рас, әр түрлі авторлар болып жатқан үдерістердің басқа да анықтамаларын ұсынады, мысалы: «жаңа индустриялық қоғам» (Дж. Гэлбрейт), "технотрондық қоғам" (3. Бжезинский), "ақпараттық қоғам" (Е. Масуда). Постиндустриялық қоғам тұжырымдамасының мәні, Беллге сәйкес, келесі негізгі ерекшеліктерді ашады: * экономика саласында тауарлар өндірісінен қызметтер өндірісіне көшу жүріп жатыр; * еңбек ресурстарының құрылымында кәсіби мамандар мен техника сұранысқа ие; * әлеуметтік өзгерістер саясатын анықтаудағы және жаңа пайда болудағы жетекші рөлді ғылыми, теориялық білім атқарады; * қоғамдық дамудың негізгі міндеттері қызметтің технологиясы мен технологиялық бағалауын бақылау болып табылады; * шешім қабылдау саласында жаңа "зияткерлік технология"пайда болады. Осы сәттерде біздің дәуірімізде қоғамның дамуының маңызды үрдістері көрініс тапқан-ғылыми еңбектің адам қызметінің жетекші салаларының біріне айналуы, қоғамды ғылыми басқару қозғалысы. жүктеу/скачать 19,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2