Тексерген: Ақылбекова Тұрар

жүктеу/скачать 5,16 Mb.

Дата	11.12.2023
өлшемі	5,16 Mb.
	#137387

Байланысты:
Blue Modern and Creative Portfolio Presentation

VIB-VIIB топ (Молибден, вольфрам) элементтері
Орындаған: Орынбасар Аяна
Тексерген: Ақылбекова Тұрар
ЖОСПАР

d – элементтердің жалпы ерекшеліктері
d-элементтер мен олардың қосылыстарының қасиеттері
Табиғатта кездесуі
VI В топша элементтерінің алыну жолы
VI В топша элементтерінің алыну жолы
Молибден, вольфрам

D – ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ ЖАЛПЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
d элементтер электрондық қабатында ең жоғары энергиясы бар валенттілік электрондары d-орбитальды алатын элементтердің периодтық кестесіндегі атомдар тобы.
VIB топша элементтеріне Cr, Mo, W, ал VIIB топша элементтеріне Мп, Re және Тс жатады.
VI топша элементтерінде (n-1)d4ns² электрондар: хромның 3d44s2 болу керек орбитальдардағы электрондар 3d54s¹; 4d45s2 Мо үшін 4d55s¹ болып 1 электрон «секіреді». Вольфрамда валентті электрондық конфигурациясы 4f14 қабаттан аяқталғандықтан 4f145d46s² қалады.
Ал Мп, Тc, Re элементтеріне (n-1)d5ns² электрондық формула тән, d5 – жартылай толған d-орбиталь тұрақты, Mn 3d54s²; Tc...4d55s²; Re 5d56s2, сондықтан бұл элементтерге +2 тотығу дәрежесі көбірек тән.
D-ЭЛЕМЕНТТЕР МЕН ОЛАРДЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

ауыспалы тотығу дәрежелері, комплексті қосылыстар мен түсті қосылыстарды түзу қабілеттілігі;
қатты, жоғары Тбалку мен қайнау сипатталады;
электр тогын жақсы өткізеді, әсіресе атомдарында тек бір сыртқы я электроны бар элементтер;
тығыздықтары жоғары, бұл олардың атомдарының кіші радиусымен түсіндіріледі;
хромнан мырышқа қарай электртерістілігі артады, демек, металдық қасиеттері әлсірейді.

FeO Cr2O3 - xхромды теміртас, PbCrO4 - крокоит, PbM0O4
- сары кен, MoS2 – молибденит кендерінде;
xFeWO4, yMnW04 -вольфрамиттер, CaWO4 шеелит минералы.
Рений сирек, табиғатта жеке минерал түрінде болмайды, тек аз мөлшерде молибден кендерімен араласқан күйде кездеседі.
Ал технеций табиғатта жоқ, оны 1937 жылы ядролық реакция 42Мo (a, n) арқылы молибденнен қолдан жасап алған. Технеций – техникалық жолмен ең алғаш алынған элемент, сол себептен солай аталған
VI В ТОПША ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ АЛЫНУ ЖОЛЫ
VII В ТОПША ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ АЛЫНУ ЖОЛЫ
Тұздарының балқымасы эл-з Э:
2ЭСІз балқымасы →эл-32Э + 3СІ₂
Э2О3+С(карботермия) → 2Э + ЗСО;
Э₂O3+ (AI, мырыш) металотермия → 2Э +AI2O3 (ZnO).
Таза металдары Э₂O₃+ Al,H₂ → 2Э + AI2O3, H2O;
Кенді домна пешерінде қыздырып, тотықсыздандыру арқылы алады:
Fe(CrO2)2 + 4C → Fe + 2Cr + 4CO
4Fe(CrO2)2 + 8Na2CO3 + 702 → Na2CrO4 + 2Fe2O3 + CO2
Натрий хроматын тотықсыздандырып, Cr2O3 айналдырып, содан
кейін алюминотермия арқылы таза хромды бөліп алады:
Cr2O3 + 2AI → Al2O3 + 2Cr
Молибденитті әуелі 70% МоЅ₂дейін флотациялайды, содан кейін
2MOS2 + 702 → 2M0O3 + 4SO2 M0O3 +3H2 → Mo + 3H2O
Вольфрам кенін әуелі байытып, содан кейін ас содасымен ауа жіберіп балқытады:
4FeWO4 + 4Na2CO3 + O2 → 4Na2WO4 + 2Fe2O3 + 4CO2
Натрий вольфраматын сумен шайып, тұз қышқылымен өңдейді:
Na2WO4 + 2HCl → H2WO4 + 2NaCl
Марганецті пиролюзиттен, гаусманиттен, алдын ала өртелген
карбонатты және сульфатты кендерінен алюминиймен
тотықсыздандырып алады:
3Mn3O4 (2MnO·Mn2O3) + 8Al→ 4Al2O3+9Mn – алюмотермия
MnO2 + Si → Mn + SiO2
Рений сирек металл, өзінің кені жоқ болғандықтан, оны мыс,
молибден-вольфрам өндірісіндегі қалдықты байытып, жоғарғы оксидіне Re₂O7 айналдырып, сілті ерітіндісімен өңдеп, перренатқа айналдырады да, сутегімен тотықсыздандырады:
Re₂O+ 2KOH → 2KReO4 (перренат) + Н₂Ο
2KReO4+7H₂ → 2Re (ұнтақ) + 2КОН + 6H₂O
Re ұнтағын 10 (доға) металл кесегіне айналдырады.
Технецийді молибденді немесе рутенийді атқылау арқылы алады:
9842Мо +10n(нейтрон)→9942Мо-в 9943 Tc
10444Ru+10n 10443 Tc+11H
Ядролық реакторларда 1 кг плутонийден (Pu) 25г Тс алады.
МОЛИБДЕННІН АШЫЛУ ТАРИХЫ
1778 г. К. В. Шееле ашқан жаңа элемент – молибден. Молибденитті азот қышқылысмен әрекеттестіре отырып, молибден қышқылын,үштотықты және молибден тұзын алды.
1782 г. П. Гельем көмірмен үштотықты молибденді тотықсыздандыра отырып, молибден ұнтағын алды.
Таза металлды үштотықты молибденді сутекпен тотықсыздандырып 1817 г. И. Берцелиус алды
«молибден» атауы грек тіліндегі «молибдос»сөзінен шығады, аудармасы қорғасын дегенді білдіреді
ВОЛЬФРАМНЫҢ АШЫЛУ ТАРИХЫ
1781 ж. Шееле, шеелит минералын зерттей отырып, кальций мен белгісіз қышқылмен қосылысын анықтады. (қазір ол вольфраматты деп аталады)
1783 жылы осы қышқылды ағайынды д'Элуяр вольфрамның басқа минералынан анықтады. Вольфрамиттен осы қышқылды ала отырып, ағайындылар оттек көмегімен жаңа элементті таза металл күйінде бөліп алды. Аналог ретінде вольфрам деп аталынды
МОЛИБДЕННІҢ НЕГІЗГІ ҚАСИЕТТЕРІ

Ауада қалыпты температура кезінде молибден тұрақты. 400 °С температурада тотығады. 600 °С бастап, молибден MoO3 түзе тотығады..
700 °С сулы буы MoO2 дейін тотығады.
Температура жоарылатқан кезде молибден селенмен, күкіртпен, азотпен, оттекпен, сынаппен, сондай-ақ металл емес элементтермен әрекеттеседі.
80—100 °С молибден тұз және күкірт қышқылында ериді. Азот қышқылында, патша сұйығында және сутектің асқын тотыында қыздыран кезде ериді. Ең жақсы еріткіш ретінде азот пен күкірт қышқылының қоспасы болып табылады.

Қалыпты кезде вольфрам химиялық тұрақты.
400—500°С WO3-ке дейін тотығады..
600°С су буы WO2 дейін тотығады..
Галогендер, күкірт, оттек, кремний, бор жоғары температурада әрекеттеседі.
Қалыпты жадайда вольфрам тұз, күкірт, азот және ерітһген (HF) қышқылдарынды, және патша сұйығында ериді.
Азот қышқылында тез ериді.
Вольфрам қосылыстары 2 және 6 валенттіліті көрсетеді, жоғары валенттілік көрсететін қосылыстары тұрақты.

ВОЛЬФРАМНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАСИЕТТЕРІ
ҚОЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ
PHONE NUMBER
WEBSITE

Иванов В.В. Экологическая геохимия элементов: Справочник: В 6 кн./ Под ред. Э.К. Буренкова. – М.: Экология, 1997. - Кн.5: Редкие d-элементы. - 576с.:илл.
Зеликман А.Н. Молибден – М.: Металлургия, 1970,440с.
Чернов Б.С., Белов С.В., Бронницкая Л.С. и др. Минеральное сырье. Вольфрам// Справочник. – М.: ЗАО "Геоинформмарк", 1998. - 37 с.

THANK YOU

жүктеу/скачать 5,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: