Вирустардың табиғатта кездесетін түрлері Табиғатта вирус келесі түрде болады
жүктеу/скачать 50,64 Kb.
|
| Вирустардың табиғатта кездесетін түрлері Табиғатта вирус келесі түрде болады: 1. Вирион - клеткадан тыс немесе көбеймейтін түрі. 2. Клеткааралық, көбею (репродуцирующаяся) түрі. Бұл «вирус клетка кешені». 3. Провирус - бұл түрінде вирус геномы клетка геноммен біріктірілген. 4. DI - бөлшектер – интерференция туғыза алатын ақаулы вирустар. Бұл вирустар клеткадағы жетілген вирустардың өсіп-өніуіне кедергі жасайды. 2. Вирусологиялық зертхананың атқаратын қызметтері 3. Күрделі вирустардың құрамы. Күрделі вирустарда қосымша капсидтің сыртында тағы бір липопротеидті қабық болады, оны суперкапсид немесе пеплос деп атайды. Суперкапсидтін сыртында пепломерлер депаталатын өсіндіктер болады. күрделі вирустардың сыртқы қосымша қабықшасы бар, оны суперкапсид немесе пеплос (жабын, деген ұғымды білдіреді) деп атайды. оның құрамында белоктан басқа да заттар бар, олар – липидтер, көмірсулар т.б. 4. Капсид симметриясының ерекшеліктері Капсид капсомерлер бөлшектерінен түрады, капосмерлердің санына, орналасуына байланысты вирус капсидтерінің үш түрлі симметриясы болады: спираль тәрізді, куб тәрізді және күрделі. Спираль тәрізді симметрияда капсомерлер нуклеин қышқылын тығыз орап орналысқан. Спираль тәрізді симметриясы бар вирустар 15 көпшілігінде өсімдіктерде және корона-, ортомиксо-, паромиксо-, рабдовирустарда кездеседі. Куб тәрізді симметриялы икосаэдр пішінді вирустарда капсомерлер ұшбұрыштың төбесінде, қабырғаларында, қырларында орналасады. Бұндай вирустардың нуклеин қышқылы капсомерлермен тығыз байланыспайды. Куб тәрізді симметрия ДНҚ-ды вирустардың ішінде адено-, герпес-, папова-, иридо-, паровирустарға және кейбір РНҚ-ды вирустардың ішінде пикорна-,реовирстарға тән. Капсомерлердін санына өте көп мән беріледі, себебі капсомерлердін саны вирустардың түрімен байланысты. Мысалы: парвовирустарда - 32 капсомер саны, герпесвирустарда - 162, ал аденовирустарда- 252 капсомер болады. 5. Қарапайым вирустардың құрамы. Қарапайым вирустар екі заттан түрады, ол нуклеин қышқылы не ДНҚ не РНҚ, сыртқы қабықшасы капсид 6. Спираль тәрізді симметрияның ерекшеліктері Спираль тәрізді симметрияда капсомерлер нуклеин қышқылын тығыз орап орналысқан. Спираль тәрізді симметриясы бар вирустар 15 көпшілігінде өсімдіктерде және корона-, ортомиксо-, паромиксо-, рабдовирустарда кездеседі 7. Зертханалық ыдыстарды жұмысқа дайындау. 8. Капсид пен суперкапсидтің рөлі. Күрделі вирустарда қосымша капсидтің сыртында тағы бір липопротеидті қабық болады, оны суперкапсид немесе пеплос деп атайды. Суперкапсидтін сыртында пепломерлер депаталатын өсіндіктер болады 9. Вирус нуклеин қышқылының түрлері. Олардың ерекшеліктері нуклеин қышқылы бар, сырты белоктан түратын қабықшасы бар, ол капсид. Нуклеин қышқылың капсидпен қоса - нуклеокапсид деп айтады. Капсидтін құрамын құрайтын бөлшектерді – капсомерлер дейді, бұл бөлшектер вирустардың сыртқы пішінін қалыптастырады. Қарапайым вирустар екі заттан түрады, ол нуклеин қышқылы не ДНҚ не РНҚ, сыртқы қабықшасы капсид (5- сурет). 10. Вириондардың өлшем бірліктері. Вириондардың көлемі. вирион көлемi 150-250 нм Вирион - клеткадан тыс немесе көбеймейтін түрі Вирустардың көлемі нанометрмен (нм) өлшенеді. 1мм – 1000мкм (микрометр) 1мкм-1000нм, 1нм -10А (ангстрем). Вирустардың молекулалық салмағы дольтонмен (Д) өлшенеді. 1Д-1 атом сутегінің салмағы. Ол -1,67х1024г. 100 Д – 1 килодольтон (КД) 1 000 000 Д – 1 мегадольтон (МД) 11.Геном, ген, триплет, нуклеотид деген ұғымдар. Вирус геномы (нуклеин қышқылы) нуклеотидтен тұрады.Үш нуклеотид триплет түзеді. Әр триплет бір аминқышқылын кодтайды да «кодон» деп аталады.Сонымен, ГЕНОМ дегеніміз -нуклеин қышқылының толық молекуласы.ГЕНОМ – гендер жиынтығынан тұрады. Ген - геномның бір учаскесі. Бір ген – бір белокты түзейді. 12.Вирустары бар материалдармен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері. 13. Вириондардың /вирус/ физикалық құрылымы. 14. Куб тәрізді симметриясының ерекшеліктері. 15. Вирустағы нуклеин қышқылының атқаратын қызметі. Вирустың нуклеин қышқылының атқаратын қызметі: 1.Нәсілдік қызмет; 2.Ақпараттық қызмет; 3.Ауру тудырушы (инфекциялық) қасиетке ие. Вирустардың нуклеин қышқылының химиялық құрамы белоктарға ұқсас. Олар оттегі, сутегі, азот, көмір және фосфордан тұрады. 16. Вириондардың молекулалық салмағы . 17. Құрылымыды белоктар дегеніміз не?. 18. Вирус ферменттері және олардың рөлі. 19.Зертханалық ыдыстарды жұмысқа дайындау. 20.Қос спираль Д.Уотсон мен Ф.Крик еңбектерінің маңызы. 21. Вирус РНҚ-ның құрлысы. вирустардың клеткалардан айырмашылығы, оларда нуклеин қышқылының бір түрі ғана – ДНҚ немесе РНҚ кездеседі.. РНҚ-ды вирустарда, РНҚ әдеттегідей бір жіпшелі болады /пикорно-, калици-, тога-, короно-, ортомиксо-,ортомиксо-, рабдо- ,ретровирустар т.б./, алайда РНҚ-лы қос жіпшелі болып келетін вирустар да кездеседі (Бирнавирустар, Реовирустар 22. Вирус ДНҚ-ның құрлысы. ) ДНҚ-ды вирустардың көпшілігінде ДНҚ-лы қос жіпшелі болып келеді /поксвирустар, герпесвирустар, гепадновирустар, иридовирустар, аденовирустар, паповавирустар/, алайда ДНҚ-лы бір жіпшелі болып кездесетін вирустар да бар 23. Нуклеин қышқылының мономері не? 24. РНҚ-ның химиялық құрамы. 25. ДНҚ-ның химиялық құрамы. 26. Электрондық микроскопия, оның вирустық инфекцияларды зертханалық балаудағы маңызы. 27. Э. Чаргафф қандай зандылық ашты? 1950 ж. американдық ғалым Э.Чаргафф ДНҚ–ның химялық құрлысында болатын маңызды зандылықты ашты: сан жағынан А=Т, Г=Ц тең болып шықты. ДНҚ-ның екі тізбегінде азот негіздері бір біріне сәйкес орналасатындығы анықталды. Чаргафф заңы тек қана ДНҚда болады. 28. И.Ивановскийдің жаңалығының маңызы. 1892 жылы Димтрий Иосифович Ивановский тіршіліктің ерекше бір көрінісі, бактериядан да әлдеқайда ұсақ - вирустар әлемін ашты. 29. Вирустарды өсіру ерекшіліктері. 30. Вирустардың өмір сүру түрлері. 31. Вирустарды топтастыру, жіктеу /классификация/ негіздері. 32. Клетка өсінділерінің түрлері. Клетка өсіндісі деп адам мен жануарлардың ағзасынан тыс, зертханалық жағдайда арнайы қоректік орта құйылған ыдыстарда өсіпөнетін клеткаларды айтады. Клетка өсіру техникасы 20-ші ғасырдың 40-шы жылдарынан бастап сәтті дами бастады. Бұған вирустардың in vitro-да клеткалар мен ұлпаларда көбею қабілеттілігінің табылуы көмектесті, оны, Эндерсом өз серіктестерімен 1949 ж көрсетті. Дульбекко мен Фогттың (1952) ұлесі, олар ұлпалардың трипсинизация әдістері мен бір қабатты клетка дақылдарын алуы болды. Стэнфордтың ашу жаңалығы, Эрл зертханасында, клетка культурасының үздіксіз өсіру әдістері болды. Вирусологиялық тәжірибеде бір (дара) қабатты клетка дақылдары кеңінен қолданылады. Бастапқы материалға байланысты, алғашқы клетка (жануарлар мен адамдар ағзаларынан алынған) және тұрақты немесе қайта себілмелі (қайта себілмелі клеткаларды пробиркаларда өсуін бейімдеу) болып бөлінеді. Клеткаларды ұлпаларыды ферменттермен (трипсинмен) өндеу арқылы алынады. Ферменттін әсерінен ұлпалар клеткаларға ыдырайды да матрастын ішкі бетінде бір қабат (дара қабат) түрінде өседі. Эксплантант – денеден тыс өсіру үшін алынған ұлпаның немесе мүшенің бір кесіндісі. Клеткалар екі түрде өседі: Дара қабат (монослой) – матрастың немесе пробирканың ішкі бетіне жабысып бір қабат болып өскен клеткалар. Жүзінді өсінді (суспензионная культура) – сұйық қоректік ортада жүзіп жүріп, ыдыс қабырғасына жабыспай өсетін клеткалар. Клеткаларды ағзадан тыс өсіру үшін оларға арнайы қоректік орталар қажет. Олар табиғи және жасанды (синтетикалық) болып екіге бөлінеді. Табиғи қоректік орталар: 1. Ауырмаған жануарлардан алынған қан, қан сарысуы. Әртүрлі белокты азықтардан фермент арқылы алынған гидролизаттар. Оларға лактоальбумин гидролизаты, казеин гидролизаты және гемогидролизат жатады. Жасанды (синтетикалық) қоректік орталарға: №199, Хенкс, Эрл Игл ертінділері жатады 33. Алғашқы трипсинделген клетка өсіндісі. 34. Тұрақты немесе қайта себілмелі клетка өсінділері. Вирусологиялық тәжірибеде бір (дара) қабатты клетка дақылдары кеңінен қолданылады. Бастапқы материалға байланысты, алғашқы клетка (жануарлар мен адамдар ағзаларынан алынған) және тұрақты немесе қайта себілмелі (қайта себілмелі клеткаларды пробиркаларда өсуін бейімдеу) болып бөлінеді. Клеткаларды ұлпаларыды ферменттермен (трипсинмен) өндеу арқылы алынады. Ферменттін әсерінен ұлпалар клеткаларға ыдырайды да матрастын ішкі бетінде бір қабат (дара қабат) түрінде өседі 35. Диплоидты клетка өсінділері. 36. Қоректік орта. Өсіп-өндірілетін қоректік орта. Сүйемелдейтін орта. 37. Клетка өсіндісінде қолданылатын тұзды ертінділер. 38. Клеткаларды өсіретін ыдыстарды дайындау еркшіліктері. 39. Вирустардың қандай қасиеті оны тірі дүниеге жатқызады? 40. Вирустардың қандай қасиеті оны өлі дүниеге жатқызады. 41. Вирустарды қандай қасиеттеріне сай тұқымдастыққа, туысқа, түрге бөлінеді? 42. ДНҚ-ды вирустарға қай тұқымдас вирустар жатады? 43. РНҚ-ды вирустарға қай тұқымдас вирустар жатады? 44. Вирустардың экологиядағы орны. 45. Вирустардың өмір сүру түрлері жүктеу/скачать 50,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|