ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Бекітемін Физика кафедрасының меңгерушісі Косов В.Н.
__________________________
«____»_____________ 2022 ж.
№ 4.5 зертханалық жұмыс
ДИФРАКЦИЯЛЫҚ TOP ТҰРАҚТЫСЫН АНЫҚТАУ
Алматы, 2022
№4.5 зертханалық жұмыс
ДИФРАКЦИЯЛЫҚ TOP ТҰРАҚТЫСЫН АНЫҚТАУ
Жұмыстың мақсаты: Дифракциялық тордағы Фраунгофер дифракциясын оқып уйрену. Мөлдір дифракциялық тордың тұрақтысын анықтау. Қажетті құрал-жабдықтар:мөлдір дифракциялық тор, гелий-неон лазері, оптикалық отырғыш, рейтер, шкаласы бар экран, толқын ұзындығы белгісіз лазер.
Қысқаша теориялық кіріспе Жазық мөлдір дифракциялық тор орталарының ара қашықтығы және ені бірдей , саны өте үлкен (1 мм де 1000 дейін) жіңішке параллель саңылаулардан тұратын мөлдір пластинка түрінде болады. Тордың саңылауы дұрыс құрылымды болады. Мұндай құрылымдағы тордың саңылауы мен оның аралықтарынан жарық өткізу коэффициенті әртүрлі болатындықтан, мөлдір амплитудалық тор деп атайды. - қашықтығы тор тұрақтысы немесе периоды деп аталынады. 1-суретте Фраунгофер схемасына сәйкес торлар арқылы өтетін сәулелер жолы көрсетілген. Жарық көзінен (1) монохроматты жарық саңылауды (2) жарықтандырады, ол (3) коллиматордың объективінің фокаль жазықтығында орналасады. Саңылаудың (2) әр нүктесі екінші жарық көзі болғандықтан, объективтен (3) өткен соң параллель сәулелер береді. Қорытынды сәуле дифракциялық торға параллель сәулелер шоғы түрінде жетеді. Бүл сәулелер тордан өтерде дифракцияланып, когерентті бұрышынан шашырайтын жарық шоғын түзеді. Көру трубасының объективінен өтетін шоқтар оның фокаль жазықтығында саңылаудың кескіні болатын дифракциялық бейне түзеді. Бұл жазықтықтағы (6) жазықтықтағы когерентті тербелістердің интерференциясының нәтижесі болады.
Сурет 1 – Фраунгофер схемасына сәйкес торлар арқылы өтетін сәулелер схемасы
Дифракциялық бейнедегі интенсивтіліктердің таралуы әр саңылаудагы интенсивтіліктің таралуы мен барлық саңылаудан болатын толқынның интерференциясын ескергенде алынады. Әр саңылау 2-суретте келтірілген дифракциялық бейне береді. Бұл жағдайда бірінші болатын минимумдар шарты былайша беріледі:
b sin ±m , m= 1,2,3,... (1)
- дифракция бұрышы m = 0 болғанда максимум болады, λ - жарық толқынының ұзындығы. Максимумдар шарты:
bsin = bsin (1а)
-2 0 2
Сурет 2 – Саңылаудан шыққан дифракциялық бейне
Барлық саңылаудан бейне жазықтықтың бір нүктесіне келіп, бірін-бірі күшейтеді. Әр саңылауда тербелістер когерентті болатындықтан, қорытынды интенсивтілікті табу үшін олардың қабаттасқандағы фазалық қатынастарын табу керек. Ол үшін алынатын толқынды беттің бөлігін саңылауларға параллель тар зоналарға бөлеміз. і – зонаның Р нүктесіндегі тербеліс амплитудасьшың векторын былай белгілеуге болады: