Қ а з а қ с т а н тәуелсіздігіне 25

| 67
Г. Омарбекова
ф. ғ. к., ассоц.профессор
Назарбаев Университеті
PROCESSES OF GLOBALIZATION AND GLOKALIZATION IN KAZAKH 
LANGUAGE TEACHING
Қазіргі  тілді  меңгерушілер,  жаһандану  контекстімен  және  соған  сай  тілді  оқыту 
мәселелерімен (қазақ тілін екінші тіл ретінде оқытуда) бетпе-бет келуде, себебі қазақ тілі 
де тыс қала алмай, жаһандық тіл экологиясын бастан кешіріп отырған тілдердің бірі. Тілді 
оқытуда  «Мазмұнға  негізделген  оқыту»  әдістемесі  арқылы  студенттерді  жан-жақты 
ақпараттармен  қаруландыра  отырып,  олардың  экологиялық  сауаттылығын  арттыруға 
болады. Тіл мен мазмұнды үйлестіретін, сондай-ақ ғылыми және практикалық дағдыларын 
жетілдіруге  бағытталған  бұл  тәсіл  оқушылардың  бағдарламалар  аралық  және  арнайы 
білім кеңістіктерін кеңейтеді.
For all the world’s languages, including Kazakh, one of the main characteristics of modern 
existence is a fact of the powerful cultural and linguistic contact with the English language, which 
has acquired the status of a «global» language. Nowadays, in the foreign theory of globalization of 
the English language, a number of concepts and terms have been created that are not so widely used 
in local linguistics. One of them is the concept of «glocalization». Glocalization evidences that we 
live in a small world, and what happens in one region affects other regions.
The term «glocalization» used to describe the linguistic phenomena that occur because of the 
divergent and dialectically contradictory, centrifugal and centripetal tendencies in the interaction of 
the English language with other languages, their convergence and divergence, the global spread of 
the English language and its creolization. According to its definition, a «glocal» English is global, 
but it is rooted in the local context of new users. It has an international status, but it expresses a local 
«identity» of the local cultures at the same time. Regional differences in the language arise primarily 
because of the cultural differences as each nation aims to express the characteristics of their culture 
and wants to tell the world about them.
Today’s language learners are confronted with the context of globalization and the questions of 
language instruction (specifically Kazakh language as a second language teaching) as they refer to the 
state of the local languages, the impact of global English on the Kazakh language and the ecology of a 
language. In order to address these issues, practicing a Content-Based Instruction (CBI) for language 
learning by language instructors helps them to raise students’ awareness and to develop students’ 
ecological literacy while achieving proficiency in the target language. The matching of the language 
and the content also broadens the students’ cross-curricular awareness and specific knowledge aimed 
at improving academic and practical skills. As a result, content and language integration is a valuable 
resource, which is becoming the established norm in language instruction.

68 |
3-СЕКЦИЯ: ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН ӘДІСТЕР 
М. Құсайынова
т. ғ. к., ассоц. профессор
Назарбаев университеті
ҚАЗАҚ ТАРИХИ ЖЫРЛАРЫНДАҒЫ АЗАТТЫҚ ИДЕЯ
Historic poems are one of the most important heritage information of Kazakh national litera-
ture. Historic poems feature real historic actors and events, such as civil wars with Mongols. This 
unique type of literature can create strong moral basis for the independent Kazakhstan.
Қазақ халқының рухани асыл қазыналарының бірі – тарихи жырлары. Олар қазақ ауыз 
әдебиетінің ғасырлар қойнауынан үзілмей дамып келе жатқан эпикалық дәстүр туынды-
лары қатарына жатады. Эпикалық дастандардан тарихи жырлардың басты ерекшелігі – жыр 
мазмұнының нақты тарихи оқиғаға негізделуі, ал оның басты кейіпкерлері ретінде тарихта 
болған тұлғалардың болуы. Тарихи жырларда батырлар жырында кездесетін «отқа салса 
жанбайтын, суға салса батпайтын» сынды эпикалық сарын, әсіре көркемдеу тәсілі өте сирек 
кездеседі. Сонымен қатар, тарихи жырлар авторлары көбінесе сол тарихи оқиғаларды көзімен 
көріп, оның бел ортасында жүрген замандастары. Олар көзімен көрген және бастан кешірген 
тарихи оқиғаларды уақытымен шебер толғауы талай тарихи жырлардың басты.
Ел жадында ұзақ сақталып, әдебиет өмірінде елеулі із қалдырған тарихи жырлардың 
көбі ұлт-азаттық қозғалыстармен байланысты. Азаттық идеяны арқау еткен тарихи жырлар 
арнасы қазақ халқының маңызды кезеңдерімен қабаттаса дамып отырды. Тарихи жырларда 
ел қорғау идеясының терең қойылуы, одан кейінгі отаршылдық езгі тұсындағы тәуеліздікті 
аңсау мен сол жолдағы күрес көптеген тарихи жырлардың өзегіне айналды. Жырлар халықтық 
қозғалыстардың шығу тарихын, процесін, күрес барысында белсенділік танытқан ерлерінің 
есімін жырлап, сақтап бізге жеткізді.
Жоңғар басқыншылығына қарсы қол бастаған Абылай хан мен оның сарбаздары Қабан-
бай, Бөгенбай, Жәнібек, Ресей отаршылдығына қарсы бас көтерген Исатай мен Махамбет, 
Кенесары мен Наурызбай, Сырым, Бекет пен Есет, Жанқожа, тағы басқа батырлардың өмірі 
мен күресі елге өнеге болып, тарихи жырлардың жаңа легін туғызды. Бұл жырлар қазақтың 
тарихи әдебиетінің, батырлық жырының дәстүрін жалғастырып, ел санасын жаңа деректер-
мен байытты. Жырларда сол бір оқиғалардың өткен мезгілі, ұрыс болған жерлері, қатысқан 
адамдары туралы деректер мол кезедеседі.
Сонымен бірге, шығармаға тән тарихи шындықты көтере бейнелеу, халық қаһарманда-
рының тұлғасын бұрыңғының батырларына ұқсата өсіре суреттеу де орын алады. Тарихи 
жырлар өзінің эпостық сипатымен де жаңа нышандарға ие болып, мазмұны терең көркем 
толғау, оқыс оқиғалы дастандар, романтикалық және эпикалық поэмалар да осы кезеңнің 
қосқан үлестері.
Қазіргі қазақ елінің тәуелсіздігі ғасырлар бойында ата-бабаларымыздың ұрпақтан ұрпаққа 
ауызша тарихи дәстүр туындыларымен жырлап елген азаттық идеясының жеңісі болып 
табылады. Осы баға жетпес рухани құндылықтарымыздың қадір-қасиетін түсініп, бағалай 
білсек тәуелсіздік тұғырының тамыры нық болары анық.

| 69
Zeinep Zhumatayeva
PhD, assistant professor
Nazarbayev University
CULTURAL LINGUISTICS IS THE EFFECTIVE METHOD OF TEACHING THE 
LANGUAGE AND CULTURE OF THE COUNTRY
Лингвомәдениеттанудың даму барысы тілді оқыту әдістемесіне де өзінің игі ықпалын 
тигізе бастады. Сондықтан лексика-грамматикалық оқу материалын, мәтіндерді оқыту 
барысында олардың мазмұнындағы «мәдени компонентті» тану, таныту мәселесі өзекті 
болып  отыр.  Сөздің  мәдени  компонентін  таныта  отырып  оқыту  қазақ  тілін  сапалы 
меңгертудің маңызды шартының бірі болып табылады.
The subject of modern cultural linguistics is the study of the cultural semantics of linguistic signs, 
which is formed during the interaction of two different codes of language and culture. Therefore, 
linguistic signs are capable of performing the function of the «language» of the culture, which is 
reflected in the ability of language to display the cultural-national mentality of its carriers. In this regard, 
one can speak of «cultural barriers» that can occur even when subject to all the rules of language. 
Cultural barriers associated with differences in rates of verbal behaviour, and even with different 
values, which put the participants in the dialogue, it would seem, the same words, with inadequate 
background knowledge, etc. However, we do not focus on the «butt» nature of the new science, 
because it is not a simple «addition» feature of two contacting sciences, namely the development of 
a new scientific field, able to overcome the limitations of «rather compartmentalized» examination 
of the facts and thereby provide a new vision and their explanation.
We always distinguish between those situations in which you can attract language data in order to 
learn something about the culture, as well as those when we turn to the cultural realities, to understand 
the facts first. At the turn of the century the place and the weight of culturalogical arguments in modern 
science of language primarily in cognitive semantics have been changed. Analysis of language units 
in the context of culture led to the formulation of a number of new linguistics problems. Cultural 
linguistics as an independent branch of knowledge should solve its specific problems and thus respond 
primarily on the number of questions, which in its most general form can be formulated as follows:
• how culture is involved in the formation of linguistic concepts;
• what part of the value of the linguistic sign attached «cultural meanings»;
• do speakers and the listeners understand the meaning of these and how they affect on voice
strategy;
• whether there is in fact cultural and linguistic competence of a native speaker, on the basis
of which are embodied in the texts by native speakers and recognized cultural meanings.
The great Kazakh scientist A. Baitursynov said: «The most powerful reason of retention or loss 
of the nation is the language». That’s why, language is not only the means of communication, it is the 
guarantee of nation’s existence. With the help of language every nation delivers its history, culture, 
traditions, mentality and outlook from generation to generation.

70 |
3-СЕКЦИЯ: ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН ӘДІСТЕР 
Ж. Байтелиева
ф. ғ. к., ассистент-профессор
Назарбаев Университеті
ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЭТНОМӘДЕНИ ҰҒЫМДАРДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
In this paper, the discussion centers on the ways of teaching ethnocultural vocabulary and its 
significance in second language acquisition. Student today will be specialist tomorrow who will 
contribute to the national science and knowledge. In this regard, it is necessary to provide him with 
ethnocultural vocabulary, material origins, and history of development.
Еліміздегі жоғары оқу орындарында түрлі сала мамандарын даярлауда қазақ тілін оқыту 
мәселесі маңызды орынға ие болуы тиіс. Өйткені бүгінгі студент – ертеңгі маман. Олар ке-
лешекте елімізде қазақ тілінің әр саладағы білім, ғылымының дамуына тікелей өз үлестерін 
қосулары керек деп ойлаймыз. Бұл үшін қазақ тілін оқытуда оның сөздік қорында жинақталған 
этномәдени мұраны деңгей бойынша бейімдеп, оларды студентке ұлттық құндылықтар мен 
ұлттың тарихи даму кезеңдерін танытатын құрал ретінде қабылдауын ұйымдастыру қажет. 
Сондай мақсаттағы жұмыстар нәтижесінде студент келешекте мамандығы бойынша қазақ 
тілінің дамуына өзіндік үлесін қосады деп үміттенеміз. Осыған орай, қазақ тілін оқытуда 
қазақ тілінің заңдылықтарын және қазақ тілінің ұлттық мәдени лексикасын студенттің ішкі 
құндылықтар жүйесіне енгізудің тиімді жолдарын қарастыруымыз қажет.
Осы бағыттағы ізденістеріміздің тәжірибесі көрсеткендей, студенттерге қазақ тілінің 
лексика-фразеологиялық-паремиологиялық байлығын меңгертудің бір жолы – олардың та-
рихи-мәдени кодына талдау жасау арқылы меңгерту. Мұндай мәліметтер студенттердің тілді 
үйренуге деген қызығушылығын арттырады, сондай-ақ, қазақ халқы туралы танымдарын 
кеңейтеді. Мәселен, «ант су ішу, ант беру» тіркесін түсіндіргенде, оның қандай тарихи-
мәдени оқиғамен байланысты шыққаны қызығушылықты күшейтеді. Ант ішті, ант су ішті 
деген фразеологизмнің ішкі формасы тасаланған, сонда неге бұлай айтылатыны студент 
үшін белгісіз болуы мүмкін. Бұл фразеологизмдердің прототипі байырғы андаласу рәсімімен 
байланысты екендігі туралы кеңінен танымдық ақпарат берсек, осы тіркестің тарихи-мәдени 
коды ашылады. Осылай тіркестің мәнін талдап түсіндіру арқылы ант сөзінің архетипі беру, 
ішу етістігімен ғана байланысатынын, бүгінгі күні қолданыста жүрген ант қабылдау басқа 
мәдениеттің көрінісі екендігін түсіндіру арқылы студенттерге тіл байлығын қоғам, тарих, 
әлеумет ұғымдарымен байланыста меңгерте аламыз. Әрине, мұндай талдауларды тек орта-
дан жоғары деңгейде қолдануға болады. Осындай экстралингвистикалық факторлар арқылы 
олар тілдегі тіл мен ұлт менталитетінің, мәдениетінің байланысын түсіну арқылы интеллек-
туалды тілдік құзырет нормаларын дамытады және жағдаятқа қарай қолдануға мүмкіндік 
алады. Біздіңше, мұндай тәсілдер студенттерге ұлттық құндылықтарды маңызды ақпарат көзі 
ретінде бағалауға және кәсіби іскерлікті дамытудың креативті арнасы тұрғысынан қарауына 
көмектеседі деп ойлаймыз.

| 71
Б. Ақбұзауова
ф. ғ. к., аға оқытушы
Назарбаев университеті
ҚОСЫМША МАМАНДЫҚ ҚАТАРЫНА СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІБИ 
ҚҰЗІРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ АУДАРМАТАНУ 
ІСІНІҢ РӨЛІ МЕН ҚЫЗМЕТІ
The role of the translation deal is considered in this article, which intern helps in the formation 
of the professional competency of the future specialist. Translation work of students will be useful 
for Professional growth, and to develop their personalities with creative thinking skills.
Студенттердің яғни болашақ мамандардың кәсіби біліктілігін арттыруда мамандық сала-
сынан алынатын біліммен бірге сол білімді қолдануға бейімдейтін, жан-жақты маман ретінде 
қалыптасуына ықпал ететін аударма жұмысының дағдыларын меңгеруі деп тұжырымдауға 
болады.
Негізінен аудармашының кәсіби құзіреттілігі жайлы зерттеулер мен оқулықтар аударма 
мамандығында оқитын студенттерге арналып келді. Осы кезеңге дейін аударма пәнін қосымша 
мамандық немесе біліктілігін қалыптастыратын пән ретінде қарастырған еңбектерді кез-
дестірмедік. Cондықтан бұл пән қосымша мамандық ретінде өтілгенде студенттің болашақ 
маман ретінде біліктілігін қалыптастыруы және оның неден тұратыны жайлы мәселені 
қарастырудың кезі келді деп есептейміз. Себебі әрбір оқытылатын курстың өзіне дейін 
оқытылған пәндермен және мамандық саласымен байланысы болуға тиіс. Оның болашақ ма-
манның қызметінде қандай да бір практикалық мәні болуы да маңызды. Егер бітіруші алған 
білімін тәжірибеде қолдана алмаса немесе өзінің маман ретіндегі қосымша мүмкіндіктерін, 
артықшылықтарын сезінбесе, онда бұл пәнге сұраныс та жоқ деп есептеуге болады. Міне, 
осы тұрғыдан алғанда аударма пәнінің рөлі және осы курсты тәмамдаған студенттің қандай 
құзіреттіліктері қандай болу керек? деген мәселені қарастыру міндеті тұрады. Бұл қосымша 
мамандық яғни minor тізіміне енетін пәндерді сұрыптауға да септігін тигізеді.
Аударма жұмысы студенттің болашақтағы кәсіби сұраныстарын өтеп қана қоймайды, 
сондай-ақ оның жан-жақты креативті тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Арнайы 
аудармашы мамандығында оқымағанымен, студенттің бойындағы аудармашылық қабілетін 
ашылуына және оны дамытуына мүмкіндік береді. Аударма жұмысы ойлаумен тығыз байла-
нысты оның көп операциялары имплицитті түрде жүзеге асады. Бұл үдеріс студенттің ойлау 
қабілетін эмпирикалық дағдыларын қалыптастырады әрі дамытады. Екі немесе үш тілде ойлау 
операцияларын жүзеге асырып, түрлі мәдениет пен ділдің, тілдің заңдылықтарын меңгере 
отырып қатысым жасауға дағдыланады.
Демек, таңдау пәндерінің бірі ретінде аударма ісінің маман құзіреттілігін қалыптастырудағы 
мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін талдап, тұжырым жасаудың маңызы зор деп есептейміз.

72 |
3-СЕКЦИЯ: ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН ӘДІСТЕР 
М. Ибраева
ф. ғ. к., ассистент-профессор
Назарбаев Университеті
CREATING ONLINE LEARNING ENVIRONMENTS FOR LANGUAGE ACQUISITION
Мақалада тіл үйрету мен бағалау үдерісінде пайдаланылатын онлайн технологиялардың 
артықшылықтары  мен  қиындықтары  қарастырылады.  Kahoot,  Moodle,  Google  handouts 
сияқты  жүйелерді  пайдалана  отырып,  тіл  үйрету  сабақтарын  жаңаша  ұйымдастыру 
студенттердің  уақытын  бағалаумен  қатар,  жаңа  оқыту  технологияларымен  ұтымды 
жұмыс істеу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Using online technologies in teaching and assessing the language is considered to be effective 
education. For effective assessment, creating online testing materials is a recognized method in 
higher education aimed at engaging students in effectively learning the language. In an era of 
dynamic globalization, the demand for instructional technologies is increasing, as is the amount 
of bilingual, trilingual, and multilingual people around the globe. This paper will discuss ways of 
creating online assignments, vocabulary and grammar tests, as well as establishing various forums 
for group discussions or peer feedback for evaluating syllabi using tools like Kahoot and Moodle, 
Google handouts, google doc, particularly when designing teaching and testing materials. These 
tools are alternatives to traditional class designs that can be varied during the teaching process. 
Designing online materials with the use of Kahoot and/or Moodle is beneficial in saving time that 
can be deployed for other activities, raising students’ motivation, as well as in creating a variety of 
class designs and for teambuilding. This paper covers the advantages of designing online teaching 
and testing materials and its challenges on Kahoot, Moodle and other tools. The evidences gathered 
in class observations while utilizing these online technologies will be described in this paper. The 
findings highlight a new area for classrooms in which both students and instructors can use iPad, cell 
phones, tablets and note-books in class for reaching objectives and fulfilling learning outcomes. This 
approach will create alternatives for online environments where students will be able to learn the 
language and assess their knowledge themselves. This research will be useful in developing theories 
of teaching language acquisition in bilingual and multilingual educational settings.

| 73
Салтанат Иманқұлова
ф. ғ. к., доцент
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ
ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ТҮЙІНДІ МӘСЕЛЕЛЕР, ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
The main key points of this article are the Kazakh learning procedure, significant problems and 
their decisions, the virtual school of the Kazkakh language.
Қазіргі таңдағы ғылыми-техникалық, ақпараттық үдерістің қарқынды дамуы білім беру 
мазмұнын қайта қарап, оқытушының кәсіби біліктілігі мен оқу үрдісінің тұлғалық бағдарға 
негізделуін талап етеді. Ол үшін қысқа мерзімде ақпараттың көлемді бөлігін тиімді түрде 
ұсынатын, сол ақпаратты жоғарғы деңгейде игерте алатын және практикада бекіте алатын 
инновациялық технологияларды қолдана білу маңызды рөл атқарады.
Алайда осы бағыттағы ізденістерді кеңейту, сол технологияларды қолданып жүрген ма-
мандардың жұмысын жарнамалау, озық технологияларды тарату мәселесі, яғни маркетингтік 
жүйе қолға алынбаған.
1-ұсыныс: Қазақ тілінің виртуалды мектебін ашу (Виртуальная школа казахского языка), 
озық технологияларды жарнамалау, тарату, қолжетімділігін қамтамасыз ету, оны сайтқа 
орналастыру.
Қазақ тілін оқытудағы сабақтастық болмаса, тілді меңгертудегі соңғы нәтиже оң шешімін 
таппайды. Яғни әр оқу орнын (балабақша, орта мектеп, жоғары оқу орны, жоғары оқу ор-
нынан кейінгі мекеме) аяқтаған тіл үйренуші белгілі бір тілдік құзыреттілікке жауап беруі 
керек, сол талаптарға сай болуы керек. Сол үйренген тілдік білімді (лексикалық минимум, 
грамматикалық құрылым) практикада қолдана алатындай дағды қалыптастыра білуі керек.
2-ұсыныс. Қазақ тілін оқытудағы сабақтастық (балабақша-мектеп-орта арнаулы оқу орны-
жоғарғы оқу орны-жоғарғы оқу орнынан кейінгі білім беру) қатаң сақталып, тілдік құзырет 
талаптарын орындау бақылауда ұсталынуы керек. Оған балабақшадан бастап – жоғарғы оқу 
орнынан кейінгі білім беру орталығына дейінгі оқыту жүйесін енгізу, әр мекеменің мақсат, 
міндеттерін айқындап алу, мысалы балабақшада қандай лексикалық минимум болу керек? 
Грамматикалық құрылымды қалай беру керек? Балабақша тәрбиеленушісі қандай тілдік 
құзіреттілікке жауап беру керек? Мектеп – ЖОО – ЖОО-дан кейінгі білім беру де солай са-
бақтаса жалғасып тіл меңгерілуі керек);
3-ұсыныс. Үштілділік жүйесіндегі негізгі тетік – қазақ тілінің мәртебесін көтеру үшін 
оқыту сағаттарын орыс, қазақ бөлімдеріне қарамастан көбейту (орыс бөлімдеріне – кәсіби 
бағдарлы қазақ тілін, іскерлік қазақ тілін, бизнес және коммерция тілін, қазақ бөлімдеріне – 
кәсіби қазақ тілін, сөз мәдениеті мен тілдік қарым-қатынас, ісқағаздарын жүргізу)

жүктеу/скачать 2,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: