Қ. Бекішев, Н. Досаханова, С. Сантаева

9-нұсқа, № 25, 2015.
C H ⁺^Br2X ⁺^H2OX ⁺^OX ⁺^Ag2^OA ^{ӛзгерістер}
2 6 1 2 3
сызбанұсқасындағы А заты:
А) ацетальдегид B) сірке қышқылы C) этанол

4. 
   метаналь E) ацетон
   

Шешуі:

C H ⁺^Br2X ⁺^H2OX ⁺^OX ⁺^Ag2^OA

2 6 1 2 3
С₂H₆ + Br₂ = C₂H₅Br + HBr C₂H₅Br + H₂O = C₂H₅OH + HBr

C H OH ⁺^OСН СОН + Н О

2 5 3 2
CH₃COH + Ag₂O = CH₃COOH + 2Ag
А - CH₃COOH (сірке қышқылы)
Жауабы: В


10-нұсқа, № 10, 2015. Нәтижесінде 10 г сутек түзілу үшін сумен
әрекеттескен кальцийдің зат мӛлшері:
А) 5 моль B) 2 моль C) 3 моль D) 4 моль E) 1 моль
Шешуі:

х моль
10 г

Са + 2Н₂О = Са(ОН)₂ + Н₂ 
2 г/моль
1 моль (Са) 2 г (Н₂)
х моль (Са) 10 г (Н₂)
х = 5 моль
Жауабы: А

10-нұсқа, № 12, 2015. Метанның жану реакциясының термохимиялық теңдеуі: СН₄ + 2О₂ → СО₂ + 2Н₂О + 880 кДж. Егер осы реакция кезінде 1760 кДж жылу бӛлінген болса, онда жанған метанның массасы:
А) 35,0 г B) 32,8 г C) 32,0 г D) 37,5 г E) 38 г
Шешуі:
х г ^{1760 кДж}
CH₄ + 2O₂  CO₂ + 2H₂O + 880кДж
16 г/моль

х г (СН₄) 1760 кДж

16 г (СН₄) 880 кДж

_{х =} 16 г  1760 кДж
880 кДж
= 32 г (СН₄ )
Жауабы: С

10-нұсқа, № 13, 2015. Бір шай қасық судың массасы шамамен 5 г болады. Бір шай қасықтағы судың молекулаларының саны:
А) 9,0·10²³ B) 1,50·10²³ ) 7,2·10²³ D) 1,67·10²³ E) 4,5·10²³
Шешуі:
N(Н₂О) = N_A ∙ ν(Н₂О)

_{ν(Н О) =} m(Н₂ O) ₌ 5 г
= 0,278 моль

² M(Н₂ O) 18 г/моль

N(Н₂О) = 6,02 ∙ 10²³ ∙ 0,278 = 1,67 ∙ 10²³


Жауабы: D

^{10-нұсқа, № 14, 2015.} P ^O² P O ³^H2O H PO

• 
  ^N^aOH X
  

2 5 3 4
ӛзгерістері тізбегіндегі Х заты:
А) NaH₂PO₄ B) Na₃P C) Na₃PO₄ D) PH₃ E) NaPO₃
Шешуі:
P ^O² P O ³^H2O H PO ^N^aOH X
2 5 3 4
P + O₂ = P₂O₅ P₂O₅ + 3H₂O = 2H₃PO₄
H₃PO₄ + NaOH = NaH₂PO₄ + H₂O X - NaH₂PO₄
Жауабы: А


10-нұсқа, № 15, 2015. Массасы 5,4 г алюминийді 5,76 г күкіртпен қыздырғанда түзілетін алюминий сульфидінің массасы:
А) 7 г B) 6 г C) 13 г D) 11 г E) 9 г
Шешуі:
2Al + 3S = Al₂S₃

_{ν(Al) =} m(Al) ₌ 5,4 г
= 0,2 моль

M(Al) 27 г/моль

_{ν(S) =} m(S) ₌ 5,76 г
= 0,18 моль

M(S) 32 г/моль

ν(Al) _˃ ν(S) _{⟹ ν(Al S ) =} ν(S)
= ^{0,18 моль} = 0,06 моль

2 3 ^{2 3} 3 2
m(Al₂S₃) = ν(Al₂S₃) · M(Al₂S₃) = 0,06 моль · 150 г/моль = 9 г
Жауабы: Е


10-нұсқа, № 16, 2015. Мӛлшері 0,12 моль метанол жанғанда жұмсалған ауаның (ондағы оттектің кӛлемдік үлесі 0,2) кӛлемі (қ.ж.):
А) 89,38 л B) 20,16 л C) 3,36 л D) 95,35 л E) 56,32 л
Шешуі:

0,12 моль V л
2СН₃ОН + 3О₂
22,4 л/моль
= 2СО₂ + 4Н₂О

ν(СН₃ОН) = 1,5ν(О₂) = 1,5 · 0,12 моль = 0,18 моль

V(O₂ ) = ν(O₂ ) V_M  0,18 моль 22, 4 л/моль = 4,032 л
4,032 л 0,2
х л 1
х = ^{4,032 л  1} = 20,16 л (ауа) 0,2
Жауабы: В
10-нұсқа, № 18, 2015. Массасы 37,5 г глицинді 36,5 г тұз қышқылымен әрекеттестіргенде 40 г глициннің гидрохлориді түзілсе, ӛнімнің шығымы (%):
А) 83,8 B) 81,2 C) 75,3 D) 79,1 E) 71,7

Шешуі:
37,5 г 36,5 г m г
CH₂ NH₂COOH + HCl = HCl  NH₂CH₂COOH

75 г/моль
36,5 г/моль
111,5 г/моль

_{ν(CH NH COOH) =} m(CH₂NH₂COOH) ₌ 37,5 г
= 0,5 моль

^{2 2} M(CH₂NH₂COOH)
_{ν(HCl) =} m(HCl) ₌ 36,5 г

75 г/моль

= 1 моль

M(HCl) 36,5 г/моль
ν(CH₂NH₂COOH) < ν(HCl)
ν(HCl ∙ NH₂CH₂COOH) = ν(CH₂NH₂COOH) = 0,5 моль m(HCl ∙ NH₂CH₂COOH) = M(HCl ∙ NH₂CH₂COOH) ∙
ν(HCl ∙ NH₂CH₂COOH) = 111,5 г/моль ∙ 0,5 моль = 55,75 г

η = ^mпрак. 100% = ^mтеор.
40 г
55,75 г
100% = 71,7%
Жауабы: Е

10-нұсқа, № 19, 2015. Келесі ӛзгерістер сызбанұсқасындағы А және Б заттары: СаС₂ → А → Б → (–СН–СНСl–)_n
А) Ацетилен, хлорвинил B) Пентан, изопрен
C) Пропилен, хлорпропан D) Бутан, хлорбутан

4. 
   Этилен, хлорэтан
   

Шешуі:
СаС₂ → А → Б → (–СН–СНCl–)_n
СаС₂ + Н₂О = Ca(OH)₂ + C₂H₂ A - C₂H₂ (ацетилен)
C₂H₂ + НСl → СН₂=СН– Сl Б - СН₂=СН– Сl (хлорвинил) 2СН₂=СН– Сl →(–СН–СНCl–)_n
Жауабы: А
10-нұсқа, № 20, 2015. Алюминий сульфаты гидролизінің екінші сатысын сипаттайтын толық иондық реакция теңдеуіндегі барлық коэффициенттердің қосындысы:
А) 4 B) 6 C) 12 D) 10 E) 8
Шешуі:
Al₂(SO₄)₃ + 2НОН = 2(AlOH)SO₄ + H₂SO₄ 2Al⁺³ + 2HOH = 2AlOH^-2 + 2H⁺
2(AlOH)SO₄ + 2НОН = ((Al(OH)₂)₂SO₄ + H₂SO₄
2AlOH^-2 + 2SO ^-2 +2HOH = 2Al(OH) ^-1 + SO ^-2 +2H⁺ + SO ^-2
4 2 4 4
2
2
AlOH^-2 + 2HOH = 2Al(OH)₂^-1 + 2H⁺ AlOH^-2 + HOH = Al(OH) ^-1 + H⁺
∑ = 1 + 1 + 1 + 1 = 12
(Al(OH)₂)₂SO₄ + 2НОН = 2Al(OH)₃↓ + H₂SO₄ 2Al(OH) ^-1 + 2HOH = 2Al(OH) ↓ + 2H⁺
2 3
Жауабы: С


10-нұсқа, № 21, 2015. Кӛлемі 11,2 л (қ.ж.) хлорсутекті 1 л суда еріткенде түзілген ерітіндідегі хлорсутектің массалық үлесі: А) 1,6% B) 1,5% C) 1,8% D) 1,9% E) 1,3%
Шешуі :

ν(HCl) = ^V(HCl)
V_M
= 11,2 л
22,4 л/моль
= 0,5 моль;

m(HCl) = M(HCl) ∙ ν(HCl) = 36,5 г/моль ∙ 0,5 моль = 18,25 г
m(H₂O) = V ∙ ρ = 1 л ∙ 1 г/мл = 1000 мл ∙ 1 г/мл = 1000 г;

_{ω =} m_{HCl · 100% =} 18,25 г

• 
  100% = 1,8%
  

^mHCl ^+mH₂O
18,25 г + 1000 г
Жауабы: С

10-нұсқа, № 22, 2015. Кӛлемі 2 л сутек газы мен 3 л иод буы
әрекеттескен кезде түзілген иодсутектің кӛлемі:
А) 2 л B) 4 л C) 7 л D) 5 л E) 8 л
Шешуі:
2 л 3 л V л
H₂ + I₂ = 2HI

_{ν(Н ) =} V(H₂) ₌ 2 л
= 0,089 моль

2 _VM

22,4 л/моль

_{ν(I ) =} V(I₂) ₌ 3 л
= 0,134 моль

2 _VM

22,4 л/моль

ν(Н₂) < ν(I₂) ⟹ ν(HI) = 2ν(Н₂) = 0,178 моль
V(HI) = V_M ∙ ν(HI) = 22,4 л/моль ∙ 0,178 моль = 4 л


Жауабы: В

10-нұсқа, № 23, 2015. Массасы 156 г бензол 193,5 г хлорэтанмен
әрекеттескенде түзілген этилбензол (шығымы 80%) массасы:
А) 169,6 г B) 168,9 г C) 192,9 г D) 193,7 г E) 161,6 г
Шешуі:
156 г 193,5 г m г
C₆H₆ +C₂H₅Cl = C₆H₅C₂H₅ +HCl
78 г/моль 64,5 г/моль 106 г/моль

_{ν(C H ) =} m(C₆H₆) ₌ 156 г
= 2 моль

^{6 6} M(C₆H₆) 78 г/моль

_{ν(C H Cl) =} m(C₂H₅Cl) ₌ 193,5 г
= 3 моль

^{2 5} M(C₂H₅Cl) 64,5 г/моль
ν(C₆H₆) ˂ ν(C₂H₅Cl) ⇒ ν(C₆H₅C₂H₅) = ν(C₆H₆) = 2 моль
m(C₆H₅C₂H₅) = ν(C₆H₅C₂H₅) ∙ M(C₆H₅C₂H₅) =
= 2 моль ∙ 106 г/моль = 212 г

212 г 100%

х г 80%
х = 169,6 г
Жауабы: А
10-нұсқа, № 24, 2015. Құрамындағы крахмалдың массалық үлесі 20% болатын 100 кг картоптан алынатын глюкозаның (шығымы 90%) массасы:
А) 21 B) 22 C) 20 D) 23 E) 24
Шешуі:
Картоптың құрамындағы крахмалдың массасы:
100 кг 100 %
х кг 20%
х = ^{100 кг ∙ 20 %} = 20 кг = 20000 г
100 %

(С₆Н₁₀О₅)_n + nH₂О → nC₆H₁₂O₆

Есептеуге крахмалдың элементар буынын қарастырамыз:
20000 г х г
С₆Н₁₀О₅ +H₂О  C₆H₁₂O₆
162 г/моль 180 г/моль

ν(С Н
_{О ) =} m(C₆H₅OH) ₌ 20000 г
= 123,5 моль

6 10 5
M(C₆H₅OH)

162 г/моль

m_теор (C₆H₁₂О₆) = ν(C₆H₁₂О₆) ∙ M(C₆H₁₂О₆) = 180 г/моль ∙ 123,5 моль =
= 22222,2 г = 22,2 кг
_{m =} ^mтеор ^{∙ η} ₌ ^{22,2 кг ∙ 90 %} _{= 20 кг}

прак.
100%
100 %
Жауабы: С


Пайдаланылған әдебиеттер

1. 
   Глинка Н.Л. Общая химия. / Под ред. Ермакова.- М.: Интегралл-Пресс, 2004.-728 с.
   
2. 
   Лидин Р.А., Молочко В.А., Андреева Л.А.. Химические реакции. Справочник - М.: Дрофа, 2007.- 637 с.
   
3. 
   Кузьменко Н.Е., Еремин В.В. 2500 задач по химии с решениями для поступающих в вузы. – М.: «ОНИКС 21», 2002. – 640 с.
   
4. 
   Хомченко И.Г. Общая химия. – М.: Новая волна, 1999. – 464 с.
   
5. 
   Врублевский А.И. Задачи по химии с примерами решений. – Мн.: Юнипресс, 2002. – 400 с.
   
6. 
   Врублевский А.И. Самоучитель по решению основных типов задач. - Мн.: Юнипресс, 2008. – 688 с.
   
7. 
   Дайнеко В.И. Как научить школьников решать задачи по органической химии. – М.: Просвещение, 1987. – 160 с.
   
8. 
   Лабий Ю.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. – М.: Просвещение, 1987. – 80 с.
   
9. 
   Олейников Н.Н., Муравьева Г.П. Химия. Основные алгоритмы решения задач. / Под ред Ю.Д.Третьякова. – М.: УНЦ ДО, Физматлит, 2003. – 272 с.
   
10. 
    Қалыева А., Бекішев Қ. Химия: Ұлттық Бірыңғай Тест есептері (2008-2009). – Алматы: Білім, 2012. – 168 б.
    
11. 
    Бекішев Қ., Досаханова Н., Сантаева С. Химия: Ұлттық Бірыңғай Тест есептері (2010-2011). – Алматы: Білім, 2013. – 192 б.
    
12. 
    Тӛлеков А., Бекішев Қ. Химиялық формула табу есептері. – Алматы: ААҚ «Ӛрлеу», 2013. – 141 б.
    
13. 
    Бекішев Қ. Аудандық химиялық олимпиада есептері (2006- 2011). – Алматы: АОПҚБАИ, 2012. – 236 б.