Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

230

ларда қандай нейрондардың жұмыс- 

қа  түсетіндігі  ғылымға  онша  мәлім 

емес. Дегенмен ғылым бұл салада да 

біраз  жетістіктерге  жетті.  Ғалымдар 

қазір  де  арнаулы  құрал  арқылы  ми- 

дың  кез  келген  бөліктерімен  байла- 

ныса алады, түрлі психикалық құбы- 

лыстарға сәйкес келетін «тірі» электр 

импульстерін тіркейді. Мидағы жүй- 

ке  талшықтарының  жаны  да  «сірі- 

ден» берік. Өйткені, егер бір тал сы- 

мы  істен  шыққан  радио-приемник 

жұмысын  дереу  тоқтататын  болса, 

жүздеген, мыңдаған жүйке клеткала- 

ры  зақымданған  ми  өз  жұмысын 

одан ары жалғастыра береді. Зақым- 

данған  нейрондар  да  қалпына  келіп 

екен.  Мәселен,  адам  қатты  ашулан- 

ған  кезде,  жүйке  «клеткаларының 

бірқалыпты жұмысы бұзыла бастайды 

да,  оның  кейбір  нейрондары  істен 

шығады. Ауруға шалдыққан бөлімнің 

әуелі жан-жағындағы клеткалар жо- 

йылып, артынан өзгеріс орта шеніне 

қарай  ауысады.  Адамдар  түрлі  пси- 

хикалық  ауруларға  шалдыққанда 

оның  нейрондарымен  синапстары- 

ның  (жүйке  талшықтарының  клет- 

каларға  ұштасқан  жуандау  жері) 

кейбір бөлімдері бұзылады да, кейін 

бұл  жүйке  клеткалары  өзгеріске  тү- 

сетін көрінеді.

Мида әлсіз электр токтары (биоток- 

тар) жұмыс істейтіндігі ғылымға көп- 

теп мәлім. Биотоктардың мидағы жү- 

ріс-тұрыс, өрісін осциллограф дейтін 

аспап  арқылы  зерттейді.  Мәселен, 

оны электродпен жалғастырып адам- 

ның  басына  кигізгенде,  биотоктар 

ирек  сызық  түрінде  қағазға  түседі. 

Осындай  жазылымды  мидың  элек- 

троэнцефалограммасы  дейді.  Био- 

токтардың  бірнеше  ритмдері  (тол- 

қындары) ажыратылады.

Мәселен, мида секундына 9-12 жиі- 

лік  шамасында  өрістейтін  «альфа 

толқын»  (мидың  дем  алыс,  тыныш 

жағдайын  көрсететін  ритм),  секун- 

дына  3-5  жиілікпен  өтетін  «дельта-

толқын» (ұйқы кезіндегі ми қызметі- 

нің ритмі), секундына 13-20 жиілік- 

те болатын «бета – толқын» (күрделі 

ой  жұмысы  жағдайындағы  ми  қыз- 

меті) өріс алып отыратындығы анық- 

талған.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: