Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

264

шақтың  тез  өткеніндей,  келер  шақ- 

тың  өте  ұзақ  тәрізденіп  көрінуі  – 

субъективтік жағдайлардың нәтиже- 

сі. Егер адамның уақыты мағыналы, 

қызықты істермен толы болса, ол уа- 

қыттың  қалай  өткенін  байқамай  да 

қалады.

Адамның көңілі қаншалық шат бол- 

са,  уақытта  соншалықты  тез  өткен- 

дей  болып  қабылданады.  Мәселен, 

қызық ойын үстінде уақыт тез өтеді. 

Ал, керісінше, адамның уақыты мән- 

сіз  өтсе,  ол  кезең  бітпейтіндей  бо- 

лып  көрінеді.  Мәселен,  поезды  кү- 

тіп  отырған  адамға  уақыт  өтпейтін- 

дей көрінеді. Уақыттың қабылдануы 

оның  қандай  мазмұнда  болуымен 

де  шарттасып  жатады.  Егер  ұсақ-

түйек  әрекетпен  өткен  уақыт  ұзақ 

болып көрінсе, пайдалы әрекетке то- 

лы уақыт тез өтеді. Көбінесе уақыт- 

ты  субъективтік  болжау  дұрыс  бол- 

май шығатындықтан, оны объектив- 

тік өлшемдермен (минут, сағат, тәу- 

лік, апта т.б.) өлшеген дұрыс болады.

КЕСЕПАТТЫЛЫҚ  –  адам  міне- 

зіндегі  кесірлі,  зиянкес,  қаскүнем 

әрекеттері арқылы ерекшеленетін си- 

паттар.  К.  қырсық,  пәле  ретінде  де 

мінездің жағымсыз, жексұрын ерек- 

шеліктерімен де көрініс береді. К-ты 

Абай  былай  анықтайды:  «Қазақтың 

малын  сыпырып,  Көп  пәлеге  шаты- 

лып, Кесепатқа жолықты, Өзінен шық- 

қан  жақсылар,  Түзей  алмай  зорық- 

ты». Мінез-құлқы мен іс-әрекетіндегі 

К. бар адамды әлеуметтік өмірде мі- 

неп, сынап өзгелерді олардан қорға- 

ған. К. көрсеткен адамды жөнге салу 

үшін  оны  дұрыс  жолға  салып  қайта 

тәрбиелеу шараларын қолданған. Адам 

баласы  мен  қоғамға  жауыздық  әре- 

кет жасағандарды кесепатты деп са- 

наған. К. мінездегі зиянкестік, жексұ- 

рындық сипат болғандықтан, ондай қы- 

лықты  жойып,  қайта  тәрбиелеу  ісі- 

не  қоғамдық  өмірде  ерекше  көңіл 

аударылады.

КЕСТЕ  (Ж.Пиаже  теориясында- 

ғы)  –  ағзаның  сыртқы  орта  жағдай- 

ларына бейімделу әдістеріндегі опе- 

рациялар  мен  әрекеттердің  қарапа- 

йым және қайталану реті. Өмірдің түр- 

лі  жағдай-ларында  адамның  ойла- 

нуы  мен  қылығын  ұйымдастыруды 

басқаратын ішкі интеллектуалды пси- 

хологиялық  құрылым.  Практикалық 

және  эксперименталды  психология- 

да  алынған  материалдардың  статис- 

тикалық  өңдеулерінде  қолданылып 

зерттеу  нәтижелерін  тиімді  жария- 

лауға дәнекер болады.

КЕШІРІМДІЛІК  –  адамның  оқыс 

істері мен әлеуметтік өмірде, қоғамға 

зиянды  іс-әрекет  жасап,  залалды  іс- 

терінің  мән-жайын  түсіндіріп,  оған 

гуманистік тұрғыдан қамқорлық көр- 

сетіп кеңшілік көрсету. Белгілі қоғам- 

дағы мемлекеттік жоғары билік орын- 

дары  әлеуметтік  өмірдегі  зиянды 

әрекеттермен,  қылмысты  істермен 

айналысқан  адамдарға  лайықты  жа- 

за қолданумен бірге, оны қайта тәр- 

биелеп жөнге салуға болады деп тап- 

са, оған кешірім жасалады. Ал күн- 

делікті тұрмыс-тіршілікте қателесіп, 

іс-әрекеттерінде жіберген жағымсыз 

қылықтарына  да  К.  жасалып  оған 

дұрыс жол-жосық көрсетіледі. Айы- 

бын  мойнына  алып,  қатесін  дұрыс 

сезініп, оған өкініш білдіретін адам- 

ға  да  К.  жасалады.  Кешірім  сұрау  – 

әрбір  адамның  өзі  жіберген  қатесін 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: