Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

проф., КСРО Психология Ғылым Ака- 

демиясының  академигі,  1946  жыл- 

дан  Украина  психологі,  Ғылыми 

зерттеу  институтының  директоры. 

Жалпы  және  педагогикалық  психо- 

логия  мәселелерін  зерттеумен  айна- 

лысқан.  Негізгі  еңбектері:  «Психо-

логия»  (оқулық,  Киев,  1939;  1968); 

«50-летие  Советской  психологии» 

(Киев,  1967);  «Вопросы  психологии 

мышления» (Психолог.наука в СССР, 

том 1, 1959) т.б.

Көз АККОМОДАЦИЯСЫ (көздің 

жаттығуы) – көз бұршағы дөңестігі- 

нің  өзгеруі  арқылы  көздің  әр  түрлі 

қашықтықтағы  заттарды  анық  көру 

қабілеті.  Мыс:  жақындағы  затты 

көргенде  көз  бұршағының  дөңестігі  

артады.  Аккомодация  кезінде  бұр- 

шақтың алдыңғы дөңестігі 10-нан 6 

мм-ге,  ал  артқы  дөңестігі  6-дан  5,5 

мм-ге дейін өзгере алатыны есептел- 

ген.  Көздің  қозғалысы  –  көру  ана- 

лизаторының, ондағы ұзақта, жақын- 

да  қозғалып  немесе  жылжып  бара 

жатқан  нәрселерді  көріп  анықтауда 

маңызы  зор.  Көз  алты  бағытта  (2  – 

қиғаш,  4  –  тура)  бұлшық  еттердің 

жәрдемімен  тура  сыртқа  (42ä),  ішке 

(45  ä),  жоғары  (54  ä),  төмен  (57  ä) 

қозғалады.  Көздің  өткірлігі  –  көру 

бұрышы бір минутқа тең болған жағ- 

дайда,  көздің  екі  нүктені  жеке-же- 

ке көру қабілеті. Көздің ең өткір жері 

сары дақ аймағы. Көз өткірлігін арна- 

йы сандар немесе сөздер жазылған кес-

тені пайдалану арқылы анықтайды.

КөзҚАРАС – көз тастау, көз тігу. К. – 

адамның,  әлеуметтік  топтың  неме-

се  тұтас  қоғамның  айналада  болып 

жатқан  үрдістерге  және  құбылыс- 

тарға  қатысын  айқындайтын  дүние- 

танымдық категория. К. дүниетаным- 

ды құрайтын элементтердің бірі бо- 

лып  табылады  және  оның  қалыпта- 

суы білім мен тәрбие негізінде, өмір 

бойы үздіксіз үрдіс негізінде жүреді. 

Көзқарастың  калыптасуы  үшін  фи- 

лософиялық, ғылыми, діни білімдер- 

дің  және  қоғамдағы  үстем  идеоло- 

гияның әсері мол.

адамдарға ұнамайтын мінез сипаты. 

К. бір нәрсені біліп тұрып білмеген-

дік,  мүләйімсушілік.  К.  білген  нәр- 

сені  әдейі  білмегенсіп сиқырлануды 

да  білдіретін  мінез  қатпарларының 

жасырын  сыры  деуге  де  болады. 

«Көлгірленбе  енді  деді  –  Досбол 

(Ақынжанов)».  К.  мінез  ерекшелігі 

ретінде сықақ, кекесін, сайқал, мүлә- 

йімсу  сияқты  көріністерді  де  атай 

береді.  Бұл  ерекшеліктер  К.-тің  сан 

қилы түрлері арқылы адам мінезінде 

жиі  кездесетінін  білдірумен  бірге 

адамның даралық психологиясының