Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

түйсік  табалдырығының  шегі.  Ол 

тітіркендіргіштің  болмағаны  түйсік 

тудыратын  шамасы  азайған  сайын 

адамның абсолют сезгіштігі арта тү- 

седі.  Әpбip  түйсік  түрлері  үшін  өзі- 

нің А.т. болады.

Мәселен, қараңғыға бейімделген көз 

жарықтың 7 квантына жауап береді. 

Көру арқылы адам қараңғыда көзден 

48  км  қашықтықта  тұрған  балауыз 

шамның  жарығын  қабылдайды,  со- 

нымен  қатар,  қолсағаттың  жүрісін 

тыныш бөлмеде 6 м қашықтықта ажы- 

рата алады. Дәмді сезуде өзінің ерек- 

шелігі  бар.  Иіс  сезу  –  бөлмеде  бip 

тамшы әтіp сепкенде оның иісі сезі- 

леді. А.т. жүйке жүйесінің сезімтал- 

дығының модальдығы ретінде пайда- 

ланылады.

А.т.  тітіркендіргіштің  жауап  беру 

реакциясын  тудыратын  шамасының 

көрсеткіші болып танылады. Жануар- 

ларда А.т. тек ағза өмірінің биология- 

лық жағдайларының ықпалымен ға- 

на дамиды. Мыс., құстардың көздері 

көргіш, ит иісшіл және естігіш келеді. 

Адамның  сезгіштігі  –  биологиялық 

дамудың  ғана  нәтижесі  емес,  соны- 

мен қатар адамзаттың әлеуметтік та- 

рихының  нәтижесі.  Адамға  әртүрлі 

тітіркендіргіштер әсер етеді, бipaқ со- 

ның бәpi түйсік туғыза бермейді. Біз 

түнде  аспандағы  жұлдыздардың  кө- 

бін  көрмейміз,  бipaқ  олардан  сәуле 

шығып жатады, көрші бөлмеде жай- 

лап сөйлесіп жатқанды естімейміз, өйт- 

кені онан біздің, есту аппаратымыз- 

ға  келіп  жатқан  дыбыс  толқындары 

бізге түйсік туғыза алмайды.

қаз. ұстамдылық) – шараптық ішім- 

діктерін немесе еcipткi заттарын қол- 

дануды кенет үзу кезінде осы заттар- 

дың  әсерінің  тоқтауынан  туындай- 

тын  күй.  А.  өзіне  тән  көріністері  – 

бас ауруы, бас айналуы, ауыздағы құр- 

ғақтық,  тахикардия,  кейде  жүректің 

айнуы, көбінесе өзін-өзі кінәлау, ке- 

шірім сұраумен бipге жүретін күйре- 

ген көңіл күй, кенет болатын физика- 

лық әлсіздік, жоғары сезгіштік, нарко- 

тикке қажеттілік және т.б. Сонымен 

қатар, бұл жағдайда ұйқының бұзы- 

луы,  шошу,  мазасыздық,  суицидтік 

тенденция, алкогольдік қояншық ау- 

руы  пайда  болуы  мүмкін.  Сонымен 

қатар, психологияда адамның жыныс- 

тық А-сы да бөліп көрсетіледі. Ол –