Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

дене  бөліктеріне  (жұмыс  атқаратын 

органдарға  жәй  хабар  жеткізіп  қана 

қоюмен  шектелмейді),  ол  өзінің 

жолдаған хабарынан мағлұмат алып 

та отырады. Мұнсыз ми сыртқы ор- 

тадан мүлде қол үзген болар еді де, 

организмдегі  түрлі  тітіркендіргіш- 

терге  ретімен  жауап  беріп  отыру 

қиынға соғар еді. Тек екі жақтан ха- 

барлаудың  арқасында  ғана  ми  айна- 

ладағы  құбылыстар  туралы  дұрыс 

мәлімет  алып,  нақтылы  мұқтажын 

өтеуге  өз  әрекетін  бағыттай  алады. 

Кейінгі  зерттеулерде  рефлекстердің 

жасалу дәстүрі үш мүшелі доға прин- 

ципіне  шектелмейтіндігі,  яғни  реф- 

лекс қызметі жұмыс органына келу- 

мен  бітпей,  ол  сонымен  бірге  миға 

қайтадан  хабар  жеткізіп  отыратын- 

дығы  белгілі  болып  отыр.  Киберне- 

тика  ғылымы  жарыққа  шықпастан 

көп бұрын совет физиологы П.А. Ано- 

хин ұсынған осы теория (1935) реф- 

лекс  туралы  ілімнің  творчестволық- 

пен дамытылуының айғағы еді. Сөй- 

тіп  физиолог  Н.А.  Бернштейн  айт- 

қандай,  қазір  рефлекстердің  жасалу 

жолын доғамен белгілемей, «рефлекс 

шеңбері»  арқылы  жасалатындығын 

мойындау бірден-бір ғылыми түсінік 

болып отыр.

оралу)  –  бейнелеуді,  сондай-ақ  та- 

ным актісін зерттеуді білдіретін тер- 

мин.  Әртүрлі  филос.  жүйеде  Р.-ның 

мазмұны бірдей емес. Локтың ойын- 

ша, түйсік сыртқы заттармен тікелей 

ұштасады, ал бақылау сананың ішкі 

іс-әрекеттеріне  бағытталғанда  Р. 

ерекше  білімнің  бастамасы  болмақ. 

Лейбниц үшін, Р. – адамның жан дү- 

ниесіндегі  өзгерістерге  көңіл  бөліп, 

елеушілік,  Юмнің  ұйғарымынша, 

идеялар  –  сырттан  қабылдайтын 

әсерлерді  Р.-лау.  Гегель  үшін,  Р.  – 

екі түрлі нәрсенің мысалы, мән мен 

құбылыстың өзара бейнеленуі. «Реф-