Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

119

ғы айтылды. Бұл еңбекте тек туа біт- 

кен  қасиеттердің  мәні  жоққа  шыға- 

рылған жоқ, сонымен қатар жеке тұл- 

ғаның өзінің сенімі, ұстанымы және 

қатынастары жоққа шығарылды. 30- 

жылдардың өзінде бихевиоризм идея- 

сының  өміршеңдігі,  оның  мәнділігі 

бірте-бірте шайқала бастады. Амери- 

када  кезекті  экономикалық  тоқырау 

басталды, жаппай жұмыссыздық, ха- 

лықтың жағдайы одан әрі нашарлай 

түсті.

Көрнекті  америка  психологі  Роберт 

Вудвортс  функционалдық  психоло- 

гияның  негізін  салушылардың  бірі 

(1869-1962)  болды.  Ол  бихевиорис- 

тердің  ұсынған  «стимул  –  реакция» 

үлгісін жоққа шығарып, оның құра- 

мына  аралық  буын  –  ағза  мен  ұста- 

нымды  енгізді,  түрткі  туралы  ілім- 

ді талдады. Сонымен, Б. қатты сынға 

алынып,  мінез-құлық  психология- 

сының реформасы басталды. Ол ре- 

форманы Эвард Толмен жене Кларк 

Халл сияқты ғалымдар басқарды, ал 

жаңа  бағыт  «необихевиоризм»  деп 

аталды. Олардың айтуынша, психоло- 

гиядан  дәстүрлі  ұғымдарды:  образ, 

түрткі және т.б. шығарып тастау мүм- 

кін  емес,  олар  реакция  мен  стимул- 

дың арасында тұрады деді. Сонымен 

Б. барлық өз тарихының барысында 

психологияны  мінез-құлық  ағзасы 

туралы жаратылыстану ғылымына ай- 

налдыру  ұранымен  шұғылданды. 

Б.  және  необихевиоризмнің  барлық 

нұсқаларының  негізгі  кемшілігі  – 

олардың  әдіснамалық  негізі  позити- 

визм және адам механикалық фило- 

софиясы. Бірақ, нәтиже көрсеткендей, 

осы екі әдіснамалық ұстаным негіз- 

сіз болды.

БИЯзЫЛЫҚ  –  адамның  сыртқы 

ортамен байланыс жасайтын қарым- 

қатынастарының  ішіндегі  сыпайы- 

гершілік,  әдептілік  жиынтығы.  Жа- 

ғымды мінез бітістерінің бір сипаты. 

Әлеуметте белгілі нормалар мен адам- 

гершілік  принциптерін  орындауға 

бейімділік.  Б.  адамға  қажет  қасиет, 

сезімталдық мөлшерінің негізгі бел- 

гілерінің бірі. Ұлы ақын Абай «Жү- 

ректен қозғайтын, әдептен озбайтын» 

деп,  биязылықтың  нормасын  сақ- 

тауды  адамдық  парыз  санаған.  Б.  – 

мәдениеттіліктің  белгісі.  Игі  әдет, 

оның  әдет-ғұрыпқа  айналуы  бия- 

зылықты  қалыптастырады.  Б.  әлеу- 

меттік ортаның талабына бейімделу- 

ге жетелейтін тұлғаның қасиеті.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: