Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

152

жекелік,  өзіндік  қасиет  (бір  адамды 

басқа адамнан айырмашылығын көр- 

сететін қасиеттер жиынтығы); Адам- 

ның  индивидтік  қасиеттерінің  өзін- 

дік  бейнесі  бар,  басқа  адамдардан 

ерекшелігі.

Д.п. қазіргі кездегі бір тармағы дара- 

лық  психотерапия  –  практикалық 

психология  мен  психотерапияның 

аумағы;  әр  клиентпен  психологтің 

(психотерапевтің)  жеке  жұмыс  жүр- 

гізуіне  арналған  психотерапиялық 

(психокорреакциялық)  әдістердің 

жүйесі.  Келесі  тармағы  дифферен- 

циалдық диагностика әртүрлі іс-әре- 

кеттер мен құбылыстардан туындай-

тын  нәтижелерді  болжап,  олардың 

мән-жайын танып білу.

ДАРЫНДЫЛЫҚ.  Адамның  кейбір 

өзгешеліктері  ана  құрсағында  бол- 

ғанда-ақ пайда болады. Мәселен, ба- 

ланың ата-анасы мен туысқындары- 

на  ұқсап  тууы.  Мұны  анатомиялық 

нышан дейді. Жүйке жүйесінің, кей-

бір  анализаторлардың  ерекшелікте- 

рі де туысынан пайда болады. Мұны 

физиологиялық нышан дейді.

Нышанның  соңғы  түрі  дарындылық 

секілді сатыда болады. Мәселен, ба- 

ланың  есту  анализаторларының  же- 

тіле дамуы музыкалық қабілет үшін, 

көру  анализаторының  жетіле  дамуы 

музыкалық қабілет үшін, көру анали- 

заторының өзгешелігі сурет салу қа- 

білетінің көрінуіне септігін тигізеді. 

Бірақ  нышан  қабілеттің  дамуына 

бірден-бір шарт бола алмайды. Ол – 

адамның  ішкі  мүмкіндігінің  көрсет- 

кіші.  Егер  адамның  туысынан  ны- 

шаны болса да, дұрыс тәрбие көрме- 

се,  яғни  белгілі  әрекетпен  айналыс- 

паса, оның қабілеті айтарлықтай да-

мымайды.

Әрбір қабілетке арнаулы нышан сәй- 

кес келеді деп ойлау да қате. Нышан 

көп мәнді қасиет, яғни сол нышанға 

негізделіп,  адам  өмірінің  жан-жақ- 

тылығына қарай түрлі қабілет қалып- 

тасады.  Нышанның  ықпалымен  қа- 

лыптасқан  қабілеттің  түрін  дарын- 

дылық деп атайды. Адамның дарын- 

дылығы  оның  жоғары  жүйке  қыз- 

метінің  тума  типіне  (мида  уақытша 

байланыстардың  тез  жасалып,  бе- 

рік орнығуы, жүйке үрдістерінің қо- 

зғалғыштығы  динамикалық  стерео- 

типтердің  шапшаң  жасалып,  оңай 

өзгеруі  т.б.)  байланысты  болып  ке-

леді.  Дарынның  дамуына  қолайлы 

жағдай  туса,  ол  ерте  көзге  түсетін 

болады. Тарихта болсын, күнбе-күн- 

гі өмірімізде болсын мұндай мысал- 

дар  өте  көп.  Осыдан  200  жылдай 

бұрын Германияда «Ұстазы Кристи-

ан фон Шенах жазып алған любектік 

төрт  жасар  дарынды  бала  Кристиан 

Гейнрих  Хейнекеннің  өмірі,  іс-әре- 

кеті, саяхаты мен өлімі» деген кітап 

жарық көрді.

Аса дарынды бала жөніндегі алғаш- 

қы  кітап  осы  болатын.  Туылғанына 

он ай толмай жатып кішкентай Гей-

нрих  «суретке  салынған  заттардың 

көпшілігін айырып атайтын» болған. 

Ол үш жасқа келгенде ертегілерді өзі 

оқып,  математиканың  төрт  амалы-

мен есеп шығара алады. Көп ұзамай 

сәби француз тілін үйреніп, «геогра- 

фиядан жақсы мағлұмат алады» және 

мыңнан астам латын мәтелін біледі. 

Гейнрихтың даңқы әлемге жайылып, 

оны Дания королі қонаққа шақырады. 

Сол дарынды сәби төрт жастан төрт 

ай асқанда қайтыс болған.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: