ИАССАУИ ҚОЖА АХМЕТ (XII ғ.)

қазіргі  Оңтүстік  Қазақстан  облысы- 

ның көне Испиджаб, қазіргі Сайрам 

жерінде  дүниеге  келген,  алғашқыда 

ғылым-білімді жергілікті ғұлама шай- 

қы  Арыстан  бабадан  алады,  есейе 

келе  Бұхарадағы  Жүсіп  Хамадани- 

дан сопылық білімін тереңдетіп, со- 

пы  ретінде  Иассы  (Түркістан)  қала- 

сына келіп, «Иассауишілік» діни та- 

қуалы ағымның негізін салады. Қазақ 

жерінің орта ғасырлық мәдениетінің 

дамуында  Иассауи  жазған  «Диуани 

Хикмет»  («Даналық  кітабы»)  елеулі 

орын алады. Бұл оғыз-қыпшақ тілін- 

де сол кездегі көпшілік бұхара халық- 

қа түсінікті тілмен жазылған шығар- 

ма. Кезінде Орта Азиядан бастап Еділ 

жағалауына  дейінгі  көшпелі  түркі 

тайпаларының арасына кең тараған. 

Мұнда өлеңмен 149 хикмет берілген.

Иассауидің  өсиеттерінің  толық  нұс- 

қасы  Қазан  басылымы  болып  табы- 

лады (1878). Ең ескі нұсқасы XV ға- 

сырдың орта шенінде араб қарпімен 

көшірілген.  Жыр  жолдарында  оның 

туған күнінен бастап алпыс үш жасқа 

дейінгі өмір жолы баяндалады. «Ди- 

уани Хикметте» діни-сопылық қағи-