Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

368

асатын,  өзін-өзі  таныту  процесінде 

дамып, жетіледі. Мен тұжырымдама- 

ны жүйелі зерттеген психолог-ғалым 

Р.Бернс.  Мен  тұжырымдаманың  ке- 

лесі  құрауыштарын  бөліп  көрсет- 

кен:  когнигивтік,  яғни  адамның  өзі 

жөніндегі  білімдері;  эмоциялық  – 

өзінің психологиялық көңіл күймен, 

өмірлік жағдайымен қанағаттану дә- 

режесі;  бағалаулық,  яғни  тұлғаның 

өзі жөніндегі білімдері негізінде өзін- 

өзі танып, білуі. А.В.Иващенко М.т.н 

тұлғаның ішкі дүниесінің негізгі өзе- 

гі, адамның тұлғалық дамуының нә- 

тижесі ретінде қарастырған. Мен тұ- 

жырымдаманың  реттеу,  бейімдеу, 

қорғаныс,  талаптану  және  өзін-өзі 

көрсету  сияқты  қызметтері  іс-әре- 

кетті, танымы, қарым-қатынасты, мі- 

нез-құлықты  мақсатқа  бағытталған 

түрде ынталандыруға және реттеуге, 

тұлғаның  өз-өзіне  және  сыртқы  дү- 

ниеге  қатынастарының  үйлесімділі- 

гін табуға бағытталған.

МЕНТАЛИТЕТ  –  ұлттың  негізі, 

оның  ділі,  оның  тіршілік  әрекетін- 

дегі тыныс-тіршілігі, ұжымдық үлгі- 

лер  мен  түсініктер  орныққан  әдет- 

тері  мен  әлем  көріністерін  қабыл- 

дауы т.б.). Ментальдық – жеке адам- 

ның рухани әлеміне әсер ететін, оның 

этномәдениеттік психологиялық ерек- 

шеліктеріне сәуле түсіріп отырады.

МИ – орталық жүйке жүйесінің жо- 

ғарғы бөлігі. Ол оң және сол жарты 

шарлардан  (ми  сыңарлары)  тұрады. 

Оның  ішінде  ақ  зат,  сыртында  сұр 

зат (ми қабығы) бар. Ми үш блоктан 

тұрады. Оның біріншісі – энергетика- 

лық  (сырттан,  іштен  ақпарат  түсе- 

тін), екіншісі – ақпаратты қабылдап, 

өңдеп сақтайтын, үшіншісі – бағдар- 

лау  және  бақылау  жасайтын  блок- 

тар. Мида көптеген жүйке орталық- 

тары (көру

;

 есту, тері, қозғалыс, иіс, 

дәм  және  т.б.)  бар.  Мысалы,  оның 

желке  бөлігінде  көру  орталығы,  са- 

май  бөлігінде  есту,  төбе  бөлігінде 

қозғалыс  орталықтары  орналасқан. 

Бұлардың  жалпы  саны  200-ден  ас- 

там. Ми бірыңғай тұтас мүше

;

 ол бей- 

не  қабылдағыш  аспап  тәрізді,  онда- 

ған  талдағыштардың  ядросынан  тұ- 

рады. Мида бірнеше қабаттар бар. Мұн- 

дағы  жасушалар  атқаратын  қызме- 

тіне қарай әртүрлі болып келеді. Жал- 

пы  саны  16  миллиардқа  жуық  жүй- 

ке  талшықтары  сезім  мүшелерімен 

бүкіл  денемен  байланыстырып  тұ- 

рады.  Мидың  ең  төменгі  бөлімі  – 

жұлын (ең ескі ми), оның жалғасы – 

сопақша,  оған  жалғас  ортаңғы,  со- 

сын аралық және ми қабығының ас- 

ты (ретикулярлық формация) болып 

бөлінеді.  Ми  сырт  жағынан  орай, 

төбе, самай, желке дейтін бөлімдер- 

ден тұрады. И.П.Павлов мидағы қо- 

зу  мен  тежелу  процесінің  заңдарын 

ашқан.  Бұлар  алғаш  пайда  болған 

жермен  жайылып  (иррадиация),  ке- 

йіннен шоғырланып (концентрация) 

отырады. Қозу мен тежелу өзара ин- 

дукция  заңы  бойынша  мидың  бір 

алабында  қозу  процесі  туса  басқа 

бір  алабында  тежелу  процесі  туын- 

дайды.

МИ  БАҒАНЫ  –  орталық  жүйке 

жүйесіндегі ми қыртысының астың- 

ғы  бөліктері.  Оған  сопақша  ми,  ор- 

таңғы  ми,  аралық  ми  және  мишық 

кіреді.  Сопақша  ми  –  жұлынның 

тікелей жалғасы. Ол жүрек қызметін, 

қанайналым мен ас қорыту қызметін 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: