МИГРАЦИЯ (лат.  migratio – қоныс  аудару)  –  Халықтың  бір  елдің  өз  МИДЫ

372

ішінде көшуі, орын ауыстыруы (ішкі 

миграция)  немесе  бір  елден  екінші 

елге көшуі, қоныс ауыстыруы (сырт- 

қы  миграция).  Миграция  мәселесі 

әлеуметтік:  психология  саласында 

зерттеуге  алатын  негізгі  проблема- 

лардың бірі.

МИДЫҢ ЕКІ СИГНАЛДЫҚ ЖҮ- 

ЙЕСІ. Осы мәселе жөнінде И.П.Пав- 

лов былай деп жазды: «...жануарлар 

үшін болмыс тек бірыңғай тітіркен- 

діргіштер  арқылы  ғана  және  олар- 

дың организмін көретін, еститін жә- 

не  басқа  рецепторларының  арнаулы 

клеткаларына тікелей баратын үлкен 

жарты  шарлардағы  іздері  арқылы 

ғана  хабарланады.  Бұл  біздің  ай- 

наламыздағы  сыртқы  ортадан  жал- 

пы  табиғаттық  және  әлеуметтік  ор- 

тамыздан  (сөзді)  естігенді  және  тү- 

сінігіміз  сияқтылардың  дәл  өзі.  Бұл 

шындықтың  бірінші  сигнал  жүйесі, 

мұның  өзі  адамға,  жануарларға  да 

ортақ болады...».

Адамның жануарлардан басты айыр- 

машылығы, онда еңбек пен қоғам өмі- 

рі  процесінде  дыбысты  тіл  (звуко- 

вой язык) дамып жетілген. И.П.Пав- 

лов сөз тек адамға ғана тән жаңа сиг- 

налдар  жүйесі  болып  табылатынын, 

оның  шартты  рефлекстерді  қалып- 

тастыруға  негіз  болатындығын  көр- 

сетіп берді. И.П.Павлов: «...сөз бол- 

са, болмыстың екінші арнаулы ерек- 

ше  біздің  сигнал  жүйемізді  құрды, 

ол  бірінші  сигналдың  сигналы  бо- 

лады» ...ол ешбір теңдесі жоқ кең кө- 

лемде,  жануарлардың  шартты  тітір- 

кендіргіштеріне сан жағынан да, са- 

па  жағынан  да  ешбір  салыстыруға 

болмайтын  өте  күрделі  тітіркендір- 

гіш» деген еді.

Екінші сигнал жүйесі жануарлар дү- 

ниесінде  болмайды.  Жануарларда 

бірен-саран дыбыс реакциялары бар, 

бірақ бұл дыбыстарда ешқандай ма- 

ғына  жоқ,  ол  жай  биологиялық  қа- 

жеттің  хабары  ретінде  шығып  оты- 

рады.  Сөйтіп,  жануарлар  тіршілігі 

үшін  бірінші  сигнал  жүйесі  бірден-

бір  жүйе  болып  табылады.  Екінші 

сигнал  жүйесі  адамдарға  ғана  тән. 

Бірақ  адамдар  мен  жануарлардың 

сигнал  жүйелерінің  арасында  сапа- 

лық  айырмашылық  бар.  Егер  адам- 

дардың  бірінші  сигнал  жүйесінің 

жүйкелік байланыстары қоғамдық қа- 

тынастарды  бейнелейтін  болса,  жа- 

нуарлар  дүниесінде  бұл  биология- 

лық сипатта болады.

Сөз  нақтылы  тітіркендіргіш  ретін- 

де айтылу, естілу, жазылу немесе оқу 

формасында келуі мүмкін. Мәселен, 

біз «жылқы» деген сөзді еститін бол- 

сақ,  миымызда  жылқының  әр  түрі- 

нің бейнесі пайда болады. Мұнда біз 

үйдегі торы байталды ғана емес, бас- 

қа да жылқыларды елестетеміз. Сөй- 

тіп, «жылқы» деген сөз жеке бір жа- 

нуарды  білдірмей,  толып  жатқан 

біртектес жылқы малының бейнесін 

туғызады.  Өйткені  бұрын  біздің 

«жылқы» туралы хабарымыз болған- 

дықтан, осы сөзді естігенде ол миы- 

мызда қайта жаңғырады. Сондықтан 

И.П.Павлов адамның басқа біреуден 

еститін не өзі айтатын сөздерін «сиг- 

налдардың  сигналы»  деп  атаған. 

Бізге  сөздің  тек  дыбысы  ғана  әсер 

етпейді,  адамға  ең  алдымен  оның 

мағынасы,  мазмұны  әсер  етеді.  Мә- 

селен,  маймылдар  жиырмадан  аса 

түрлі  дыбыстар  шығара  алады.  Бі- 

рақ  бұл  дыбыстар  сигналдық  қыз- 

мет  атқара  алмайды.  Өйткені,  мұн- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: