Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

475

САҚТАУ  –  психологияда  естің  не- 

гізгі үрдістерінің бірі ретінде қарас- 

тырылады. Есте қалдыру дегеніміз – 

жаңадан  қабылданған  бейнелер 

мен  материалдарды,  олардың  мәнін 

есте  бұрынғы  сақтағандармен  бай- 

ланыстырып отыру. Есте қалдыру үр- 

дісі  талғамалы.  Өйткені  біз  сана- 

мызға  бұрын  әсер  еткен  нәрселер 

мен құбылыстардан, болмыс пен оқи- 

ғалардан өмір мен тіршілікке қажетті 

материалдарды ғана тұрақтандырып, 

жадымызда  қалдыруды  мақсат  ете- 

міз. Есте қалдыру, арнайы есте қал- 

дыру, еріксіз есте қалдыру болып екі- 

ге бөлінеді.

Еріксіз есте қалдыруда адам алдына 

арнайы  мақсат  қоймайды.  Ал  ар- 

найы  есте  қалдыру  үшін  мынадай 

шарттар  қажет:  1)  арнайы  мақсат 

қою, оны меңгеруге ұмтылу; 2) есте 

қалдырудың әлеуметтік, тәжірибелік 

мәнінің  адам  қажетіне  байланысты 

болады;  3)  есте  қалдыруды  жоспар- 

лап,  оқыған  материалдардың  жемісі 

мен  оның  ішінен  еске  түсерлік  тү- 

йінді  мәселелердің  ізін,  мәнін  білу; 

4) сол мән-мағыналарды түсіну үшін 

оларды  ойлау  үрдісімен  тығыз  ұш- 

тастыру:  5)  қабылдаған  нәрселердің 

байланыс жүйелерін, тірек боларлық 

желісін  табу:  б)  қабылдаған  нәрсе- 

лерді  өз  сөзімен  құрастыру,  сөйтіп 

қажетті  материалдарды  есте  қалды- 

руды жеңілдету; 7) өз еңбегін, оқуын 

дұрыс ұйымдастыра білу; 8) саналы 

түрде қайталап, пысықтап отыру.

Мұндай  талаптарды  орындау  адам- 

ның  ақыл-ой  кені  болып  саналатын 

ес  пен  жадында  сақтауын  дамытып 

отыруға  пайдалы  ықпал  етеді.  Есте 

сақтаудың  тиімді  тәсілі  мен  жемісті 

болуы  қажетті  материалдарды  қай- 

талап (жаттап) алуға байланысты. Бұл 

тәсілдің де өзіндік амал-әрекеті, жү- 

йесі бар. Кез келген (қайталау) жат- 

тау жемісті бола бермейді. Ғылымда 

есті дамытуға арналған жаттау тәсі- 

лін – мнемоника деп атайды Бұл ла- 

тын сөзінен шыққан. Мәнісі – қайта- 

лап жаттап алу амалы, есте сақтауды 

дамытудың тиімді жолының бірі.

САЛАҚТЫҚ – адамға қолайсыз қа- 

сиеттің бір түрі. Бұл ұғым жеке адам- 

ға да, соңдай-ақ кейбір отбасы, ошақ 

қасына  байланысты  да  айтылады. 

Мәселен, кейбір үйлерде қыл-қыбыр 

есіктен төрге дейін шашылып жатады. 

Осы  үйдің  дастарқаны  да  ондағы 

ас-суы  да,  кесе-шәйнек,  ыдыстары 

да  кір-қожалақ  болып  келеді.  Кө- 

шеде  үсті-басы  мұнтаздай  болып 

жүргендердің  кейде  үйі  адам  көргі- 

сіз лас болып тұрады. Мұндай сүрең- 

сіз  көріністер,  әсіресе  әйелдер  ара- 

сынан  аз  кездеспейді.  Ал,  ол  үйдегі 

тыныс-тіршілігінің  берекесі,  жас 

ұрпақ  тәрбиесінін  тұтқасы  әйелдер- 

дің  төрт  түрі  туралы  Қорқыт  баба- 

мыз айтқан екен. Мәселен, ол әйел- 

дердің  бір  тобы  –  отбасының  құты 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: