1- дәріс. Аэроғарыштық әдістердің ерекшеліктері мен маңыздылығы

3-дәріс. Электромагниттік сәулеленуді тіркеу әдістері 
 
Электромагниттік сәулелену әртүрлі радиациялық қабылдағыштармен тіркеледі. 
Оптикалық сәулелену үшін бұл 
адамның кӛзі, фотографиялық қабаттар, фото және 
термоэлектрлік элементтер, ал радиосәулелендіру үшін антенналар
. 
1) адамның кӛру жүйесі сәулеленудің ең жақсы биологиялық қабылдағышы болып 
табылады және 0,4 – 0,8 мкм спектрдің тар бӛлігін ғана қабылдайды. Ол кӛз мен визуалды 
ми қыртысының бірлігіне негізделген. Кӛзге енетін сәулелі ағын линзаға кӛз торына 
бағытталған, оның жарық рецепторлары сәулеленуді сіңіріп, жүйке талшықтары арқылы 
мидың визуалды аймақтарына таралатын электр импульстарын тудырады. Сетчатка 
фотосезімтал элементтерден тұрады-әрқайсысы 0,004 ММ конустар мен таяқшалар.; бірақ 
конустар қара қызыл түсті кӛреді, ал таяқшалар оған жауап бермейді. Күндізгі (конустық) 
кӛру кезінде кӛздің толқын ұзындығы 0,556 мкм болатын сәулеленуге сезімталдығы 
жоғары. 
Кӛздің тор қабығына кӛк, жасыл және қызыл сәулеленудің түсу қарқындылығына 
байланысты рецепторлар оны синтездейді және белгілі бір түс алынады. Әрбір 
монохроматикалық сәулеленуді кӛз белгілі бір түс ретінде қабылдайтыны белгілі. Алайда, 
қанықтылардан басқа түрлі түстерді үш негізгі түсті – кӛк (c), жасыл (Z) және қызыл (K) 
әр түрлі пропорцияда жасанды түрде араластыру арқылы алуға болады. Олардан қосымша 
түстерді синтездеуге болады-кӛк (Г), сары (Ж), күлгін (П) және ахроматикалық ақ (сұр) 
түс (Б): с + З = Г; З + К = Ж; С + К = П; С + З + К = Б. Түс контрасты байланысты 
ӛзгертілуі мүмкін байланыс изображаемых объектілер. 
Кӛздің оптикалық жүйесінің кейбір кемшіліктері бар: кӛру ӛткірлігі шектеулі, яғни 
алыс қашықтықтағы кішкентай заттарды ажырата алмау; кӛз электромагниттік спектрдің 
шектеулі аймағын қабылдайды; кӛру инерциялық, бұл бейімделу қажеттілігіне әкеледі, 
яғни тәуелділік, кӛзді бақылау жағдайларына бейімдеу. Кездесетін жақыннан немесе 
алыстан кӛрмеушілік пен алыстан кӛрмеушілік, егер олар түзетіледі ұпаймен жұмысына 
кедергі-бабына тамаша табиғаты бейнеленген кӛз тартатын. Кӛзге кӛрінетін бӛлшектердің 
мӛлшері қабылданатын элементтердің мӛлшеріне байланысты. Кӛру ӛткірлігі кӛз кӛре 
алатын объектілер арасындағы ең аз алшақтықпен сипатталады. Бұрыштық бірліктерде 
оңтайлы қарау жағдайында қалыпты кӛздің ажыратымдылығы-1, ал сызықтық бірліктерде 
– 0,05-0,08 ММ. іс жүзінде шифрлау жұмыстары үшін нүктелер мен контурлардың орнын 
анықтаудың шекті қателігі 0,1-0,2 мм-ге тең қабылданады. 
Стереоскопиялық кӛру. Бір кӛздің кӛру қабілеті монокулярлы, ал екі кӛз 
бинокулярлық деп аталады. Кеңістіктің тереңдігін және Бақыланатын объектілердің 
кеңістіктік формаларын тікелей қабылдауға мүмкіндік беретін бинокулярлық кӛру 
стереоскопиялық деп аталады. Егер кез-келген нысанды бір уақытта оң және сол кӛзбен 
қарастыратын болсақ, онда кӛздер олардың визуалды осьтері конвергенция бұрышы деп 
аталатын қиылысатын етіп бұрылады, ал сетчаткадағы суреттер ерекше айқын кӛру 
аймағына түседі. Бақылаушы бақыланатын заттарды бір-бірінен белгілі бір қашықтықта 
орналасқан екі орталықтан визуалды сәулелермен анықтайды, олар Базис деп аталады. 
Кӛздің негізі (оқушылар арасындағы қашықтық) 52-ден 74 мм-ге дейін ӛзгереді.орташа 
алғанда, ол 65 мм. конвергенция бұрышы объектінің қашықтығына байланысты ӛзгереді, 
егер объект ӛте алыс болса, онда кӛздің кӛрнекі осьтері параллель, ал бұрыш 0 болады, 
объект неғұрлым жақын болса, бұрыш соғұрлым үлкен болады. 
Кӛру шегі. Кӛру процесінің тиімділігі визуалды анализатордың сезімталдық шегіне 
байланысты. Сезімталдық шегі деп сәулелену қабылдағышымен тіркелуі мүмкін ең аз 
жарық әсері түсініледі. Сезімталдықтың үш шегі бар: ажырату, рұқсат ету және 
стереоскопиялық. Сезімталдықтың айырмашылық шегі кескіннің контрастымен, яғни 
кӛрші объектілердің оптикалық тығыздығының айырмашылығымен анықталады. Адам 
шекті деңгейден жоғары объектілердің жарқын айырмашылықтарын ғана қабылдай алады. 
Суреттелген объектілердің кез-келген ӛлшемі үшін контрасттық сезімталдықтың шегі 0,06 

құрайды. Кӛздің қарама – қарсы сезімталдығына бірқатар факторлар әсер етеді-
жарықтандыру шарттары, бақылау уақыты және т.б. адам ақтан қараға дейін 100-ге дейін 
акроматикалық тон градациясын ажырата алады деп саналады, дегенмен суреттермен 
практикалық жұмыста бұл мән 20-ға дейін азаяды. Түс контрасттары бейнеленген 
нысандардың комбинациясына байланысты ӛзгеруі мүмкін. Мысалы, ақ түстің сұр ӛрісі 
қараңғы, ал қара түсте жеңілірек кӛрінеді. 
Рұқсат ету шегі (кӛру ӛткірлігі) – кӛз қабылдайтын объектінің ең аз мӛлшері. 
Тәжірибе бойынша, кӛзге диаметрі 0,12 мм шеңбер, фонға қатысты ӛткір контурлары мен 
контрастын қабылдауға болатындығы анықталды. Кескіннің контрасты неғұрлым үлкен 
болса, шеңбердің ӛлшемі соғұрлым аз болады. Стереоскопиялық кӛру шегі( кӛру 
тереңдігі), яғни кеңістіктің тереңдігін қабылдау және кеңістіктегі заттардың 
салыстырмалы жағдайын бағалау мүмкіндігі. 

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: