79.Сирақтың бұлшықеттері, олардың қызметі. Тақым шұңқыры, шекаралары, құрамы. Сирақтың бұлшықеттері, т. cruralesтопографиялық орналасуына қарай: алдыңғы, артқыжәне латералды топ бұлшықеттерден тұрады.Артқы топ бұлшықеттер беткей және терендеорналасқан бұлшықеттерге бөлінеді. Атқаратынқызметіжағынансирақ бұлшықеттері: латералдытоптары қызметі жағынан ию және аяқ басынішке бұру немесе пронаторлық қызметін
атқарады. Алдыңғы топ бұлшықеттеріжазушы,артқы топ бұлшықеттері; бүгуші және сыртқабұрунемесесупинаторлыққызметатқарады.
Алдыңғы топ бұлшықеттерге: 1 ) асықтыжіліктікалдыңғыбұлшықет, т.tibialisanterior, 2) бас бармақбашпайынжазатынұзынбұлшықет, т. extensorhallucislongus; 3) башпайларды жазғыш ұзын бұлшықет, т.extensor digitorum longus жатады. Артқытопбұлшықеттерге: а) беткіқабаты: 1 ) сирақтыңүшбастыбұлшықеті, т. triceps surae; 2) табанбұлшықеті,т. plantaris. ә) тереңқабаты: 1 ) тақымбұлшықеті, т.popliteus, 2) башпайлардыбүккішұзынбұлшықет, т. flexor digitorum longus, 3) басбармақбашпайынбүгетінұзынбұлшықет, т. flexorhallucislongus, 4) артқыасықтыжіліктікбұлшықеті, т.tibialis posterior жатады.
Латералдытопбұлшықеттерге: 1 )асықтыжілікшыбығыныңұзынбұлшықеті, т. peroneuslongus, 2)асықтыжілікшыбығыныңқысқабұлшықеті, т. peroneus brevis, 3)асықтыжілікшыбығыныңүшіншібұлшықеті, т.peroneus tertius жатады.
Асықты жіліктің алдыңғы бұлшықеті, т. tibialis anterior, сыртқы пішіні ұзын жәнежіңішкелеу келіп, алдыңғы топ бұлшықеттерініңмедиалды қапталында орналасқан. Бүл бұлшықеттің медиалдыбеті асықты жіліктің алдыңғыбетімен беттесіпорналасса, латералды беті — башпайларды жазғышбұлшықеті, т. extensor digitorum мен беттесіп орналасқан.Бұлшықеттікталшықтары жалпақтау келіп,асықты жіліктің латералды айдаршығының алдыңғы бетінен, асықты жіліктің латералды бетінен және сирақтың сүйек аралық жарғағынан,membrana interossea cruris, басталады. Сирақтың
төменгі 1/3 бөлігінің тұсында бұлшықеттіңқарыншасы жіңішкелеу және ұзыңдау келгенсіңіршеге ұласады. Сіңіршесі төмен бағыттаөтіп, сирақтыңжазғыш алдыңғы топ бұлшықеттерінің төменгі білезікшелерінің,retinaculum mm. extensorum inferius астымен өтіп, одан әріаяқ басының медиалды бетін орай өтіп, табан бетіне қарай өтіп, медиалды сына тәрізді сүйектіңь негізінежәне бас бармақтың проксималды башпайының негізіне барып бекиді.Қызметі: аяқ басын жазып, медиалды қырынкөтеру.
Сирақтың артқы топ бұлшықеттері беткей және тереқде орналасқан бұлшықеттерге бөлінеді. Беткей бұлшықеттерге: сирақтың үш басты бұлшықеті, т.triceps suraeнемесе балтыр, т. gastrocnemius, қамбала тәрізді бұлшықеттерден,т. soleusтұрады. Теренде орналасқан бұлшықеттері: қысқалау келген тақым бұлшықетінен және ұзындау келген үш бұлшықетінен тұрады.
Тақым шұңқыры, fossa poplitea, ол тізеаймағының артқы қапталында орналасқан.Сыртқы пішіні ромб тәрізденіп келген. Бұл шұңқырдың:
a)жоғарғы латералды қабырғасы— санның екі басты бұлшықетінен, т. bicepsfemoris тұрса,ә) жоғарғы медиалды қабырғасы,жартылай жарғақты бұлшықетінен, т.semimembranosus тұрады, б) төменгі медиальдыжәне латералды қабырғалары, балтыр бұлшықетінің, m.gastrocnemius медиалды және латералды бастарынан тұрады, в) табаны — ортанжілік тақымдық бетінен, faciespoplitea тұрады.
Тақым шұңқырында: қан тамырлар мен нервтер,лимфа тамырлары, олардың түйіндері, май қатпарлары орналасқан. Тақым шұңқыры төменбағытта сирақ-тақым өзекшесіне, canaliscruropopliteus, ұласады.