1. Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы
жүктеу/скачать 310,08 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жер үшін озон қабатының рөлі
- Озон қабатының бұзылу себептері
| 4. Озон қабаты
Озон қабаты дегеніміз не? Озон қабаты-озон концентрациясы жоғары стратосфераның бөлігі. Бұл атмосферадағы ең жеңіл және жұқа бөлік, ол жер бетінен 15-тен 40 шақырымға дейін созылады. Жерден қашықтығы және озон қабатының ені тұрақты емес, әртүрлі ендіктерде әртүрлі мәндерге ие. Аз мөлшеріне қарамастан, бұл газ планетада өмір сүру үшін қолайлы жағдай жасауда маңызды рөл атқарады. Егер озон қабаты толығымен жойылса, планетадағы тірі организмдер мен өсімдіктер өледі. Жер үшін озон қабатының рөлі Диссоциация реакциясы нәтижесінде озон қабаты ультракүлгін сәулеленудің қатты бөлігін сіңіреді, барлық тірі және өсімдік ағзаларын сәулелердің теріс әсерінен қорғайды: UV-c (100-280 нм) – гамма-сәулелену, тірі жасушаларды бұзады; UV-b (280-315 нм) – тері жасушаларында жоғары құрамы онкологияның дамуына себеп болатын меланин пигментінің көбеюін күшейтеді; UV-a (315-400 нм) – ұзын толқындар терінің терең қабаттарына еніп, қартаюды тездетеді, көздің катарактасын тудырады. Стратосферада UV-c, UV-b, UV-а сәулелерінің көп бөлігі сіңеді, кішкене бөлігі жер бетіне жетеді. Сонымен қатар, стратосферада жер үстінде орналасқан озон қабаты функцияларды орындайды: температура режимі қажетті деңгейде сақталады (озон қабаты жер бетіндегі ауа массаларының табиғи салқындауын қамтамасыз етеді); қажетті климаттық жағдайлар сақталуда; өсімдіктердің табиғи дамуы, оттегі шығару қабілеті қамтамасыз етіледі (қарқынды ультракүлгін өсімдік әлемінің тозуына, жасушалық деңгейде мутацияға ықпал етеді). Осылайша, озон қабатының негізгі мақсаты-атмосфераның орта қабаттарында қауіпті ультракүлгін сәулелерді ұстап тұру және жерге жақын енуіне жол бермеу. Озон қабатының бұзылу себептері 1974 ж. хлорфторкөміртегілердің озон молекулаларын жоюға қатысатындығы дәлелденді. Оларға фреон, инертті газ жатады. Фреон молекулалары ультрафиолет сәулесінің әсерінен озонмен фитохимиялық реакцияға түсетін хлор бөледі. Осы өзара әрекеттесудің нәтижесінде озон оттегі молекуласына және бос оттегі атомына ыдырайды. Ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктері жердің қорғаныш қабатын яғни азон қабатын сарқылтады.Мысалы: Фреондар - салқындатқыш және тоңазытқыш ретінде қолданылады. Аэрозольді құтылар. 12-16 км биіктікте ұшатын әуе көлігінен шығатын өңделген газдар Өндірістік нысандардан шығатын қалдықтар Фреон, сонымен қатар озонды ыдырататын бром мен галогендер қалдықтарының құрамында болады. Өнеркәсіптік қалдықтардың көлемі өте үлкен және олар күн өткен сайын көбеюде. жүктеу/скачать 310,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|