5-билет 5.5. Дала аймағы – көне дөңгелекті көлікті даму орталықтарының бірі. Адамзаттың ежелгі тарихында тайпалар мен бүтіндей халықтар сапырылысып көп көшкен, яғни кең байтақ Еуразияны шарлаған кездері
болған. Ол замандарда да əркім өз хал-ахуалына қарай жаяу-жалпы босқандары, ең танымалдары – атқа, түйеге, тіпті пілге, есекке мініп
көшкен. Осы көші-қонның əсерінен де болар, уақыт өте келе кəдімгі дөңгелектер, дөңгелекті арбалар жəне жүк тасымалдайтын арбалар
пайда болды. Əсіресе дөңгелекті арбаларды соғысқа икемдеп жасап жəне оларды ұрыстарда белсенді пайдалану əскери істердегі төңкеріс
еді. Батыс Қазақстаннан Монғолияға, одан қазіргі Шынжанға дейінгі ұлан-ғайыр аумақта, шашыраңқы орналасқан көптеген жартастардағы
суреттер, сол өңірлерде тіршілік еткен адамдардың күймелі арбаларды пайдаланғанын да айғақтайды.арба технологиясын біздің ата-
бабаларымыз игеріп, бірнеше мыңжылдықтар бойы пайдаланған. Сонымен қатар үңгірлердегі суреттер көрсеткендей, арбаларды
жауынгерлік көлік ретінде пайдалану қола дəуірінде-ақ басталған. Сызбаларда арбаның дизайны анық бейнеленген: екі доңғалақты, екі атқа
жегілген, садақпен қаруланған жауынгерге арналған тұғыры (шағын платформа) бар. Олар «Авестадағы» сипаттамаларына сəйкес келеді.
35. XVIII-XIX ғғ. қазақ қоғамындағы батырлар мен билер ықпалының өсуі.
XVIII— XIX ғасырларда қазақ халқы сырттан төнген экспансияға қарсы үздіксіз күрес жүргізді. Қазақ қоғамы XVIII ғасырдың алғашқы
жартысында Жоңғар хандығымен, оның артын ала Цинь империясымен, Орталық Азия хандықтарымен өз еркіндігі үшін тынымсыз күрес
жүргізіп, ең соңында Ресей империясымен бетпе-бет келді. ... Сондықтан отаршылдықка қарсы күрестің бастапқы кезеңіндегі көтерілістерге
Ресей бағытына қарсы рубасылары, билер, батырлар басшылық етті. Ресей империясының XIX ғасырдың 20-жылдарындағы реформалары
қазақ мемлекеттілігін түпкілікті жоюды көздеді. ... Сырым билердің қазақ қоғамындағы рөлін көтеру мақсатын көздеді. Сонымен қатар
хандық билікті келтіруге де өз келісімін берді.
