Тақырып 2 Психодиагностиканың кәсіби-этикалық принциптері

Практикалық психология психологтардың кәсіби қызметіндегі ең күрделі және жауапты аймақ болып табылады. Бұл үшін өте жоғары білім, кәсіби шеберлік қажет. Себебі, диагностикалық зерттеу негізінде медициналық немесе соттық-психологиялық диагноз қойылуы, конкурстық жинақтау немесе жұмысқа қабылдау іске асырылуы мүмкін. Осыған байланысты, психологиялық диагностикаға және психодиагносттарға бірқатар әлеуметтік этикалық талаптар қойылады. Бұл талаптадың жартысы практик-психологтың этикалық кодексіне енгізілген. Солардың қатарында психодиагносткианың құпияларының сақталуы, психодиагностикалық әдістемелердің ғылыми негізділігі, зерттелінушілерге зиялдың келтірілмеуі, олар үшін алынған нәтижелердің ашықтылығы, қорытындылыардың объективтілігі мен ұсынылатын практикалық ұсыныстардың тиімділігі.

1. 
   Кәсіби құпиялылық принципі: психодиагностикалық жұмыс жүргізілген тұлғаның келісімінсіз нәтижелерді ешқайда, ешкімге таратпау, баяндамау. Бұл принцип психодиагностикада кәмелетке толған адамдарға қолданылады. Егер ол кәмелетке толмаса психодиагностика нәтижесін жариялау олардың ата-анасының рұқсатымен болуы керек. Егер психологиялық диагностика қандай да бір ғылыми мақсатпен жасалса, онда рұқсатсыз баяндауға болады. Сондай-ақ, онда зерттелінушінің аты-жөндері нақты көрсетілмейді, мұндай зерттеу жұмыстарында көп жағдайда кодпен беріледі.
   
2. 
   Психодиагностикалық әдістемелердің ғылыми негізділік принципі: әдістеменің валидтті және сенімді болуы, яғни, сенімді нәтижелер.
   
3. 
   Зиян келтірмеу принципі: психодиагностика нәтижелері қандай жағдай болмасын, зерттелінушіге зиял қарсы қолданылмауы тиіс. Егер психодиагностика қызметке алу немесе конкурстық мақсатта жүргізілсе, онда бұл принцип нәтижелердің ашықтылығы принципімен қатар жүреді.
   
4. 
   Қорытындылардың обьективтілік принципі: нәтижелерді қорытындылау міндетті түрде ғылыми негізділген, яғни валидтті және сенімді әдстемелердің нәтижелерінен шығу керек. Ал, егер тест өткізген адамның субъективті бағдарларымен қалып қойса, ол негізсіз болып саналады.
   
5. 
   Ұсыныстардың тиімділік принципі: ұсыныстар, беріліп отырған адамға міндетті түрде пайдасын әкелуі тиіс.
   

1. 
   Нәтижені зерттеуге жеткізгенде өте абай болу керек. Зерттелінуші адаммның психологиясына өзін-өзі бағалауы әсер етуі қажет.
   
2. 
   Егер зерттелінуші тесттік нормаларды қайта жазуға ұмтылса, психологта әдістеменің қосымша нұсқасы болуы керек.
   

1. 
   Адамды еркінсіз психологиялық зерттеу жүргізбеу;
   
2. 
   Зерттеу алдында адамды өзі туралы санасыз түрде ақпарат беретінін ескерту қажет;
   
3. 
   Әр бір адам, заңға сәйкес тесттердің нәтижелерін білуге құқылы;
   
4. 
   Психологиялық тесттердің нәтижелері, зерттеуді жүргізген адаммен түсінікті формада жеткізіледі;
   
5. 
   Зерттеушлер кәмелетке толмаған болса, оның ата-аналары немесе жауапты тұлға зерттеу нәтижелерін білуге құқылы.
   
6. 
   Егер тестілеу, конкурстық негізде немесе жұмысқа алуға адамдардың психологиялық даму деңгейін анықтау мақсатында жүргізілсе, адам тест нәтижесін білумен қатар, кіммен өзі туралы қорытындылар шығаратынын білуге құқылы;
   
7. 
   Практикада психологиялық тесттерді қолдаудың негізгі жауапкершілік, оларды қолдаған психологтарға, тұлғаларға жауапты.