1-дәріс. Жазудың пайда болуы мен дамуы. Жазудың маңызы мен қызметі
а, е, ы, і әріптері барлық буында, ал ə, о, ө, ұ, ү
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
| а, е, ы, і
әріптері барлық буында, ал ə, о, ө, ұ, ү әріптері жалаң сөздің І-буынында ғана жазылады делінген. Бұдан <а> фонемасының жіңішке варианты <е>, <ы> фонемасының жіңішке варианты <і> болып шығады. Ал еріндіктердің негізгі реңкінің таңбалануы (<о>, <ұ>) шектелгеннен кейін, олардың жіңішке варианттарының (<ү>, <ө>) позициялық түрленімі берілмейтіні белгілі. Сонда <ә> фонемасы кірме дыбыс ретінде ұғынылады. Екінші, ҚТОНЕ-де я, ю әріптерінің қызметін толық пайдаланбады. Ю - [йұу], [йүу], я -[йа], [йә] дыбыс тіркестерін берген таңба айуан, айуанат, хайуан, хайуанат, кейуана, миуа, диуана, қиуа, қиуаз сөздерінде неге ауытқиды? Оның себебі қазақ фонетикасы я, ю, у, и, е әріптерін дауысты дыбысқа жатқызуынан, бір сөз шенінде үш дауысты қатар келмейді деген тұжырымынан шыққан: аюан, аюанат, мыюа, дыюана, қыюаз деп жазу тасымалдауға да келмейді делінген. Осыған ұқсас я, ю әріптерінің алдынан келген <ы>, <і> фонемалары и әрпімен біреледі деген ( қию [қыййұу]) ереже бар. Бұл – әріп ЖТ-да ортақ қабылданған шартты таңба, ю, я, у, и таңбалары дыбыс емес, дыбыс тіркесінің “суреті”, жазу мен АТ екі басқа таңбалық жүйе екенін парықтамаудан шығып отыр. [йұу], [йүу], [йа], [йә], [ұу], [үу], [ый], [ій] дыбыс тіркестерінің ю, я, у, и таңбаларымен берілетініне жоғарыдағыдай ауытқу-ескертудің қажеті жоқ деп білеміз. Сонда аюанат, хаюан, кеюана, қыюа, қыюаз, кію, тыю, сыю, тыя, сыя деген орфограммалар уәжді болады. Үшінші, 1983ж. өзгерту х әрпінің жұмсалу шегін жөнсіз тарылтты деп ойлаймыз. Негізінен, араб-парсы тілінен енген сөздердің біразы дәстүр бойынша жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|