1 Дәріс. Топографиялық-геодезиялық ізденістер. Жерге орналастыру және кадастрда карталарды жасау және пайдалану. Жерге орналастыру және кадастрдағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
жүктеу/скачать 1,27 Mb.
|
ЛЕКЦИЯ на КАЗ яз
| P = pu—Ru (7.1)
Осы ауданды полюсі оң жақта болған жағдайдағы өлшегенде P=p'u'=R'u', (7..2) Ал поюсі сол жақта болғанда P = p"u" = R"u". (7.3) Бұл формулада p=R, p'=R', p"= R", —айналдырғыш иіннің ұзындығына байланысты алынған планиметр бөліктерін бағалау шамасы; т-1:1000 қатынасындай планиметрдің есептегіш шығыры дөңгелегінің бөліктерін бағалау шамасы. 7.2 формуласын 7.1 формуласына бөліп, пішінді оң поюсі жағдайында айналдыра жүргізудегі бөліктер санын аламыз (7.4) ал 7.3 формуласын 7.1 формуласына бөліп, — полюсі сол жақтағы жағдайда алатынымыз . (7.5) , бұрыштары арқылы өрнектелген R/R/ қатынасы baa' үшбұрышынан синустар теоремасынан алынады (19-сурет) , (7.6) ал baa" үшбұрышынан 19-сурет (7.7) (7.6) және (7.7) формулалардың мәндерін (7.4) және (7.5) формулаларына қойып алатынымыз оң жақтағы полюсі үші и' = и (cos + ctg sin ), (7.8) сол жақтағы полюсі үшін и* = и (cos — ctg sin ). (7.9) Енді полюсі оң және сол жақтардағы жағдайларда айналдыра жүргізгендегі алшақтық болады = и' — и" = 2и ctg - sin ф. (7.10) Сондықтан негізгі геометриялық шартты тексеру үшін, полюстің екі жағдайында, иіндердің арасындағы сүйір (орташа) жағдайларында пішінді айналдыра жүргізеді. Планиметрді оң жақ полюсінен сол жақ полюсіне аудару кезінде бұрыш өзгеріп кетпем үшін, тексеру сызғышын орынынан қозғамайды. Егер айналдырулар нәтижесінде, полюстің екі жағдайында нәтиже бірдей болса немесе айырмашылық үш бөліктен аспаса, онда шарт орындалғаны. Кері жағдайда есептегіш шығырының жазықтығын, G шығыңқы жері маңында, айналдырғаш иінге қарағанда N (18-суретті қараңыз) түзеткіш бұрагдасы арқылы бұрады, әрине алдын ала оның S бекіткіш бұрандасын босату керек. Түзету бірнеше рет амалдап, бұранда винттерін пайдалану арқылы іске асады. N бұрандасын бұрып, пішінді полюстің екі жағдайында жаңадан айналдырады. Егер айырмашылық үлкейсе, онда N бұрандасын керекті жағына бұрған жоқпыз. Планиметрді түзеткеннен кейін S бекіткішін қатайтады.. Планиметрді тексеру және түзету онымен дұрыс жұмыс істеудің бұлжытпас шарты болып есептеледі. Планиметрмен полюстердің оң және сол жақтардағы жағдайларындағы айналдыру есептерінің нәтижелерінің орташа арифметикалық шамасы шартты орындамау қатесінен құтқармайды (7.11) Шартты орындамау қатесінен пішінді = 90° (орташа) жағдайдада құтқара алмайды, себебі осы жағдайда алдағы формулалармен алатынымыз и" = и" — и cos , (7.12) яғни, полюстердің екі жағдайларында да пішінді айналдыру, полюстің бір жағдайындағы қатеге әкеліп соғады. Түзетілген планиметрдің иініндегі есептеу механизмін керек болмаса қозғамау керек, себебі R айналдыру иінінің жұмыс істеу қырларының параллель болмай қалуы әсер етеді (оған түзету бұрандасы және G сопақ шығыңқы алқым тіреліп тұрады, яғни планиметрдің негізгі геометриялық шарт бұзылып және қайтадан тексеріп, түзетуге тура келеді). Планиметрмен аудан анықтаудың дәлдігі Планиметрмен аудан анықтауда полюсі пішіннің сыртында болғанда төмендегі формуланы қолданыды Р=ри, мұндағы р —планиметрдің бөліктерін бағалау шамасы; u —айналдыру нәтижесіндегі алынған бөліктер саны. Осы формуланы логарифмдеп, сонсоң нәтижесін дифференциалдап және орташа арифметикалық қателерге ауысып, табатынымыз (7.13) Планиметрдің бөліктерін бағалауды анықтау шамасының орташа квадраттық қатесі тр/р, ауданы белгілі координаттық тор көзін төрт рет айналдыра жүргізу жағдайында, 1:1000 қатынасындай шамаға жақын және айналдырмақшы пішіннің шамасына және айналдырыру санына байланыссыз, аудан анықтау қатесіне әсер етеді. Бөлік санын анықтаудың қатесі ти , қателердің әсер ету нәтижесі ретінде алынады: 1) есептеу шығырынан алынған есептердің қатесі; 2) айналдырғыш қатесі; 3) механикалық (үйкеліс) қатесі; 4) айналдырғыш белгісінің бастапқы және соңғы нүктелерде бір жерде түйіліспеу қатесі. Есеп алудың орташа квадраттық қатесі бөлік шамасының 0,5-індей болады. Есептер айрмасы ретінде алынған бір айналдырудың қатесі, бөліктің 0,52=0,7 шамасындай, жәнеде айналдырмақшы пішіннің көлеміне (ауданына) байланысты емес. Екінші және үшінші қателер шамамен бірдей, олардың әсерін ауданын айналдырған пішініннің квадрат түбіріне пропорционла деп алса болады. Төртінші қате ең азы, себебі ауданды өлшеуді бастау кезінде планиметрдің иіндер арасындағы бұрыш тік бұрышқа жақын және қатенің шамасы есеп алу қатесінен екі есе аз, сонымен бірге пішіннің көлеміне байланысты емес. Сондықтан аудан анықтаудың бір рет айналдырғандағы орташа квадраттық қатесі, планиметр бөлігінің 0,7-дей шамасынан кем, және салыстырмалы квадраттық қатесі 1:1000 шамадан аз болмауы керек Айналдырғыш иіннің қалыпты ұзындығы (150-170 мм) кезінде жалпы орташа квадраттық қатесін (план бетіндегі аудан көлемі 200 см2-ге дейін) эмпирлік формула арқылы есептеуге болады (7.14) ауданы 200 см2 артық болғанда (7.15) Бұл формулада айналдыру саны артқан сайын, барлық мүшесі айналдыру санынан квадрат түбірге пропорционал кемиді жүктеу/скачать 1,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|