3.Н.Г.Хитровой (Іскерлік ситуация) әдістемесін жүргізу ерекшелігі - «Іскерлік ситуациялар» тұлғаны зерттеудің проективтік әдістемесі болып табылады. Бұл Розенцвейгтің сурет салу фрустрация техникасының модификациясы. 1992 жылы Н.Г.Хитрова ұсынған Ынталандыратын материал D. бірге." өндірістік жағдайда жиі кездесетін жанжалды жағдайларды бейнелейтін 20 сызбадан тұрады. Әрбір суретте кейіпкерлердің бірі әңгімелесушінің көңілін қалдыратын сөздерді айтады. Сызбалардың мазмұны тұлға негізінен еңбек әрекеті, оның ішінде басқарушылық жағдайында зерттелетіндей етіп өзгертілді. Субъект осы конфликті жағдайда өз көзқарасы бойынша адекватты жауапты тұжырымдау керек. Техникамен жұмыс уақыты шектеулі. Алынған жауаптарды бағалау Розенцвейгтің сурет салу фрустрация техникасындағы бағаға ұқсас. Әдістемені жеке және топтық (бір мезгілде 20-25 адамның қатысуымен) тексеруде қолдануға болады.
Билет №7 1.Психогенетикалық зерттеу мәселелері - Психогенетикалық генетикалық зерттеулеріндегі негізгі әдістер генеологиялық асыранды балаларды зерттеу және егіздерді зерттеу болып табылады. Генеологиялық негіздер немесе генограмма деп атайды (генеологическое дерево). Генеологиялық негіздерді немесе генограмманы жасаудың ережелері мен символдары бар. Пробанд – бойында белгілі бір генетикалық ұқсастығы бар адам немесе зерттеуге алынатын адам (дербес қасиеттер: қабілеттер, ерекше белгілер, тұқым қуатын аурулар). Мінез-құлықтың жоғарғы формалары дамуының екі негізгі тармағы ағымы ретінде көрінетін құбылыстармен үздіксіз байланысты. Психогенетикада кез-келген жаңа түрдің қалыптасып, дамуына, оның ерекшелігінің пайда болуы орта факторлардың әсерлері де мүмкін. Жеке адамның қалыптасып, дамуында ортаның алатын орнын көптеген психогенетиктер мойындаған.Кемелдену кезеңі бозбалалық кезеңінен айырмашылығы өзінің дене және жыныстық пісіп жетілудің жоғары деңгейі мен жалпы соматикалық дамудың аяқталуымен сипатталуы. Бұл кезең интеллектуалды жетістік кезеңі болып табылады. Б.Г.Ананьев: «Ақыл- ой дамуның ерекшелігі- онтогенетикалық феномен болып табылады»,- деді. Э.Клапаред есеюді психикалық «қатаю» қалпы, яғни даму үрдісі тоқтайды, ал В.Джеймстің айтуынша, 25 жастан кейін ересек адам жаңа идеяны қабылдай алмайды: ізденімпаздық өтеді, ақыл- ой байланыстары қалыптасқан, ассимиляцияға қабілеттілік тоқтайды. Л.С.Выготский пікірінше, есею балалық шақ дамуынан басқа заңдылықтарға бағынады. Э.Эриксон кезеңдегі болатын өзгерістер: материалдық, экономикалық, т.б. жағдайларға тәуелсіз жаңа әлеуметтік, экономикалық статусқа байланысты. Ерте есею (21-25) кезеңінде кәсіби мамандану, қызығушылық пен мативтердің бір- біріне тең келу белсенді қалыптасады. Отбасы құру, жан жарын іздеу де негізгі проблема болады. 26-30 жас өмірлік жол табу мен әлеуметтік статус факторларын қарастырады. 30-33, 40-45 жастағылар бала тәрбиесі, жоғары материалдық жетістік, қызықты жұмыс мотивтеріне ауысады. 40-50 55-60 жас отбасындағы өзгерістер (балалардың бөлек кетуі), өмірлік жоспардың өзгеруі, әлеуметтік белсенділікпен сипатталады. Дамудың әр бір стадиялары психоәлеуметтік кикілжіңдермен сипатталады да, ол өз шешімін табады. Жеке тұлғадағы дағдарыс жаңа өмірлік мақсаттарға байланысты тууы мүмкін. Бұл кезең келелі бетбұрыс болды. Э.Эриксон есею кезеңінің барлық стадияларында идентика (жекелік) негізгі актуалды дейді. Оның бұл даму моделін Д.Левинсон дамытады. Д.Левинсон адам өмірінің төрт дәуірді: балалық және бозбалалық кезеңі (0-22жас), ерте есею, орташа есею, кеш есею (60 жастан кейін) деп бөледі.