1. Дифференциалды психология пәні мақсат, міндеттері
жүктеу/скачать 82,41 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Адам индивидуалдылығының генетикалық негізі
|
Билет №1 1.Дифференциалды психология пәні мақсат, міндеттері - Дифференциалды психология – индивидтер мен адамдар топтарының психикасындағы жеке айырмашылықтарды, сондай-ақ бұл айырмашылықтардың табиғатын, қайнар көздерін және салдарын зерттейтін ғылым саласы. Дифференциалды психологияның міндеттері: адам психикасындағы жеке ерекшеліктердің пайда болу және көріну заңдылықтарын белгілеу, психодиагностикалық зерттеулер мен психокоррекциялық бағдарламалардың теориялық негіздерін жасау. Дифференциалды психологияның психологиялық білімнің әртүрлі басқа салаларымен қиылысу аймақтары бар. Сонымен, оның жалпы психологиядан айырмашылығы, соңғысы психиканың жалпы заңдылықтарын (соның ішінде жануарлардың психикасын) зерттеуге бағытталған. Дифференциалды психология өзінің қалыптасуының басынан-ақ өз пәнінің біртектілігімен назар аударды.В.Штерн оның психикалық және физикалық құбылыстарды (құбылыстарды), іс-әрекеттерді (оларды ол уақытша ұзақтығы бар құбылыстар деп анықтады) және бейімділіктерді (зерттейтінін атап өтті. созылмалы және потенциалды сипатқа ие құбылыстар). Дифференциалды психология жеке тұлғаның индивидуалды, пәндік-мазмұндық және рухани-идеологиялық қасиеттерін, өзіндік сана-сезім ерекшеліктерін, жеке тұлғаның стильдік ерекшеліктерін және әр түрлі іс-әрекет түрлерін (кәсіби, тәрбиелік, қарым-қатынас және т.б.) жүзеге асыруды зерттейді. Психология өзінің дамуында үш кезеңнен өтті (дәлірек айтқанда, өту процесінде): ғылымға дейінгі білім, танымның жаратылыстану-ғылыми парадигмасы және гуманитарлық парадигма. «Дифференциалды психология» терминін неміс психологы В.Штерн 1900 жылы жарық көрген «Индивидуалды айырмашылықтар психологиясы» атты еңбегінде енгізді. Жаңа ғылыми бағыттың алғашқы ірі өкілдері А.Бине, Дж.Кэттел, Ф.Гальтон, В.Штерн, Ресейде – А.Ф.Лазурский болды. Бастапқыда негізгі зерттеу әдісі жеке және топтық тестілер, ақыл-ой қабілеттерінің айырмашылығын тексеру болды, ал кейінірек көзқарастар мен эмоционалдық реакцияларды өлшеудің проекциялық әдістері болды. 2.Адам индивидуалдылығының генетикалық негізі - Адам генетикасы - адамның тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін генетика ғылымының бір саласын антропогенетика деп атайды. Адамның биологиялық пісіп-жетілуі, мінез-құлық қасиеттері тұқым қуалайтын гендердің бақылауында болады. Адамның денесі 500 триллиондай жасушадан тұратын болса, оның әрбір дене жасушасы 46 хромосомадан, ал жыныс жасушаларында 23 хромосома болады. Ұрықтану кезінде жыныс жасушалары (гаметалар) қосылады, соның нәтижесінде жасушада хромосомалардың толық, жиынтығы қалпына келеді. Қазір ғалымдардың болжауы бойынша, адамның генотипінде 26 мыңнан 40 мыңға дейін ген бар. Олардың керінуі сыртқы ортаға, әлеуметтік жағдайға және тәрбиеге тығыз байланысты. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтары барлық тірі организмдерде, оның ішінде адам үшін де бірдей. Адамның көптеген белгілерінің тұқым қуалауы Мендель заңдылықтарына сәйкес беріледі. Адамда да басқа организмдер сияқты доминантты және рецессивті белгілер бар. Генетика ғылымы қарастыратын тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің барлық заңдылықтары адамға да тән болып есептеледі. Себебі ол да тіршіліктің бір түріне (Homo Sapіens) жатады. Тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі жағынан адамның басқа жануарлардан айтарлықтай өзгешелігі жоқ. Бәрінде де тұқым қуалайтын қасиет ұрпақтан-ұрпаққа хромосома құрамында болатын гендер арқылы беріліп отырады. Адамның жануарлардан айырмашылығы оның саналылығы мен екінші сигналдық жүйесінің болатындығында, соған байланысты оның сыртқы ортаға бейімделу мүмкіндігі де мол болып келеді. Жалпы адамзат қоғамда өмір сүретіндіктен оның эволюциялық дамуында әлеуметтік факторлардың да рөлі бар. Бірақ, біз тек биологиялық жағын қарастырамыз. Адамның генетикалық объект ретіндегі ерекшелігі — оның генетикасын зерттеуді қиындататын көптеген қайшылықтар бар. Олар: жыныстық жағынан кеш-пісіп жетілетіндігі; әр отбасынан тарайтын ұрпақ санының аздығы; барлық ұрпақтың тіршілік ортасын теңестірудің мүмкін еместігі, хромосома санының көп болатындығы, адамға тәжірибе жасауға болмайтындығы және басты бір қайшылық — адамның кейбір тұқым қуалайтын қасиеттерінің мысалы, қабілеті мен мінез-құлқының дамып қалыптасуына кедергі келтіретін ұлтшылдық, нәсілшілдік сияқты әлеуметтік теңсіздіктің болатындығы. Осы аталған қиыншылықтарға қарамастан, кейінгі кездерде адам генетикасы жедел қарқынмен дамуда. Ең соңғы жаңалықтардың бірі — ХХІ ғасырдың басында адамның генетикалық кодының шешілуі. жүктеу/скачать 82,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|