9. Басқарудың функционалдық ұйымдық құрылымының сипаттамасы. Функционалдық құрылым әрбір басқару органы басқарудың барлық деңгейінде жеке функцияларды орындауға маманданғанын болжайды.
Әрбір функционалдық органның өз құзыреті шегінде нұсқауларын орындау өндірістік бөлімшелер үшін міндетті болып табылады. Жалпы мәселелер бойынша шешімдер алқалы түрде қабылданады.
Қолдану аясы: бір тауарлы кәсіпорындар; кешенді және ұзақ мерзімді инновациялық енгізуші кәсіпорындар
жобалар; орта, жоғары мамандандырылған кәсіпорындар; ғылыми-зерттеу және жобалау ұйымдары; ірі мамандандырылған кәсіпорындар.
Функционалдық құрылымның негізгі артықшылықтары:
- нақты функцияларды жүзеге асыруға жауапты мамандардың жоғары құзыреттілігі;
- желілік басшыларды көптеген ерекше мәселелерді шешуден босату және олардың өндірісті жедел басқару мүмкіндіктерін кеңейту;
- консультациялар жұмысында тәжірибелі мамандарды пайдалану, жалпы мамандардың қажеттілігін азайту;
— қате шешімдер қабылдау қаупін азайту;
— басқару функцияларын орындау кезінде қайталауды болдырмау.
Функционалдық құрылымның кемшіліктеріне мыналар жатады:
— Әртүрлі функционалдық қызметтер арасындағы тұрақты байланыстарды сақтаудағы қиындықтар;
- ұзақ шешім қабылдау процесі;
- функционалдық қызметтер арасында өзара түсіністік пен әрекет бірлігінің болмауы; әр орындаушының бірнеше басшыдан нұсқау алуы нәтижесінде орындаушылар жұмысына жауапкершілігін төмендету;
- өз бөлімшелерінің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға шамадан тыс қызығушылық;
— түпкілікті нәтиже үшін жеке жауапкершілікті төмендету;
- тұтастай алғанда және жеке жобалар бойынша процестің барысын бақылаудың күрделілігі;
- өзгерістерге әрең жауап беретін салыстырмалы түрде қатып қалған ұйымдастыру формасы.
10. Сызықтық – функционалдық (штабтық) ұйымдық құрылымның сипаттамасы Сызықтық-функционалдық құрылым командалық бірлікті сақтауға, құрылымдық бөлімшелердің сызықтық құрылысына және олардың арасында басқару функцияларын бөлуге негізделген. Бұл құрылым нақты еңбек бөлінісі бар ірі ұйымдарға қатысты.
Сызықтық-функционалдық құрылым қазіргі уақытта құрылымдардың негізгі базалық түрі болып табылады.
Ол ұйымның максималды тұрақтылығын қамтамасыз етеді, өкілеттіктер мен жауапкершіліктерді формальды реттеу үшін барынша қолайлы негіз жасайды.
Дегенмен, ол жаңа міндеттер туындаған кезде әрқашан қажетті икемділік пен бейімділікке ие бола бермейді және жаңа бағдарламаларды жүзеге асыру бойынша іс-әрекеттерді үйлестіруді қамтамасыз етпейді.
Желілік-штаб құрылымы – бұл әр звенода өндірістік, технология және жоспарлау бөлімдерінен тұратын штаб құрылған желілік құрылым; бас мамандардың қызметтері; мамандарды шығару үшін маңызды жеке бюролар.
Тікелей басшы штаб дайындаған шешімдерді бекітеді және оларды орындау үшін бағыныстыларға береді.
Саптық-штаттық құрылымның артықшылығы, қажет болған жағдайда ұйым басшысы бір ғана шешім қабылдай алады.
Саптық-штаттық құрылымда басшының әлеуметтік, кәсіби және консультациялық бөлімшелерін құру қарастырылған. Негізінен бұл құрылым орта кәсіпорындарда қолданылады.