Ертегінің сюжеттік типологиясы - ертегікейіпкерінің өмір жолы. Кейіпкердің өмір жолытыңдармандарға таңбамен, формамен, үлгі етумақсатымен ертегі поэтикасына сай көркемделеді. Көркемдеу эпизодтармен, қайталауларментолықтырылып, ертек кеңейеді. Нәтижесінде кейде кейіпкерлердің оқиғалары қақтығысулары, кездесулері қайталанып отырады, жеңетін жауларысаны өседі, қиыншылықтар көбейеді. Ертегікейіпкерінің жолындағы қиыншылықтарды жеңіп, мақсат-мұратына жеткені ертегінің сюжеттіктипологиясындағы таңба, үлгі болады. Ертегініңтипологиясында тарихи байланыс, эпостықшығармаларға ұқсамайтын тарихи туыстық сипатыбар. Жер жүзі халықтарының фольклорындағыұқсастық көптігі = туыстық байланыс арқылыайқындалады. Бұл құбылыс ауыз әдебиетіндегіертегі мен эпостық жырлардың типологиясына тән. Бұл екі жанрды қарастырғандағы ұқсастығы әр түрлідеңгейде көрінеді: сюжеттік, жанрлық, көркемдік,образдық.
Эпостың сюжеттік типологиясы. Эпостағыкейіпкер ертедегі кейіпкеріндей қарапайымкісілерден тумайды. Ертегі сюжетіндегі бөлшек - кейіпкердің тууы. Оның ата-тегі де ерекше.
Патшаның немесе ханның, ірі байдың тұқымынанекені айтылады.
Қаһарманының айрықша адам екенін көрсетеді.
Қасиеттерін сипаттайды.
Эпикалық дәстүр заңына сәйкес сюжеттіктипология жаңадан туатын баланың неге батыр, неге елденерекше болатынын түсіндіретінпсихологиялық тәсіл арқылы жеткізеді. Тыңдаушыларға кейіпкер тумай жатып, оныңкеремет болатынын жайлы білдіреді. Себебіэпостың сюжеттік типологиясы осыны қажет етеді.
64. Эпостық жырлардың шығуы мен зерттелуі. Эпостық жырлардың арқауы - автор үшін ішкісубъективтік шындық емес, сыртқы объективтікшындық. Жекелеген адамдардың көңіл-күйі ғанаемес, бүкіл халықтың тұрмыс-тіршілігі, тарихитағдырлары лттық адам заңдылықтары. Эпостықжырларда адамның көңіл-күйінен туатын лирика мен қимыл-әрекетіне негізделетін драмадан эпостыңайырмасы - мұнда шындық кең көлемдегі баяндалу, әңгімелеу арқылы жинақталады. Сонда эпикалықжырлардағы авторлық суреттеу, қаһармандардыңдиалог - монологтары - эпостық баяндауды жүзегеасыру жолдары, амалдары мен тәсілдері ғана.
Белинский эпикалық шығарманың тағы біререкшелігі ретінде:
драмадағы басты нәрсе - адам болса, эпостағыбасты нәрсе - оқиға екенін ескертеді.
Эпикалық жырларда адамның өмір жолы кеңіненбаяндалады, басынан кешкен тағдыры, тіршілігітолық жинақталады, ол қатысқан оқиғалар молынансуреттеледі, жасаған іс-әрекеттер тұтас бейнеленеді, қысқасы адамдар арасындағы қарым-қатынастар әрқырынан айқын көрсетіледі. Қазақ фольклортануғылымында эпостық туындыларды үш салаға бөліпқарастырып келеді. Олар:
батырлық эпос
лиро-эпос
тарихи эпос.
