30. КӨБЕЮ ТИПТЕРІ Адамның көбею процесі әр түрлі кезеңдерден тұрады.
Қарым-қатынас: Бұл ер адамға жыныстық жыныс жасушаларын (сперматизоидтарды) әйел жыныс жүйесіне енгізуге мүмкіндік беретін копулятивті әрекетке жатады.
Ұрықтану: бұл сперматозоидтар аналық гаметаға (ооцит) қосылып, нәтижесінде зигота түзілетін келесі процесс.
Имплантация: эмбрионға айналған зигота өзін дамыту үшін жатырдың қабырғаларына имплантациялағанда пайда болады.
Органогенез: эмбрионның негізгі мүшелерін дамытатын кезеңі.
Ұрықтың дамуы: бұл эмбрион ұрыққа айналатын және оның даму процесін аяқтайтын соңғы кезең.
31.ОНТОГЕНЕЗ Онтогенез – әрбір дараның толық даму циклының жиынтығы, оның барлық даму сатыларында тұқым қуалайтын информацияның іс жүзіне асырылуы жүреді, ол зиготадан басталып, тіршілігін жоюмен аяқталады. Ontos (грекше) – тірі организм, genesis (грекше) – даму.
Онтогенездің 2 типін ажыратады: І. Тікелей емес немесе личинкалық даму.
ІІ. Тікелей даму типі.
Онтогенездің кезеңдері үшке бөлінеді Проэмбрионалдық кезең – проэмбриогенез.
Эмбрионалдық кезең – адамдар үшін, антенатальдық кезең.
Постэмбрионалдық кезең – адамдар үшін, постнатальдық.
32.Заттар мен энергияның алмасу Зат алмасу немесе метаболизм деп тірі ағзада өтетін барлық химиялық реакциялардың жиынын айтамыз. Зат алмасу нәтижесінде ағзаға қажет заттар түзіледі және энергия бөлінеді. Ағза мен сыртқы орта арасында әрқашан зат және энергия алмасуы үздіксіз жүріп отырады. Күрделі қоректік заттар ас қорыту мүшелерінде қорытылып құрылысы жай заттарға айналған соң ащы ішектен қанға және лимфаға өтеді. Қан және лимфа ағыны арқылы ұлпаларға жеткізіледі. Әр мүшенің жасушалары өзіне тән және өсіп-өнуіне қажетті қарапайым заттарды түзеді.
Зат алмасу өзара тығыз байланысқан екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады: 1) Ассимиляция немесе пластикалық алмасу 2) Диссимиляция немесе энергетикалық алмасу Ассимиляция деп жай заттардан күрделі қосылыстардың түзілу реакцияларының жиынтығын айтамыз. Бұл реакциялар энергияны қажет етеді. Пластикалық алмасу нәтижесінде жасушалардың құрамы жаңарады. Ал диссимиляцияда күрделі заттар ыдырап энергия бөлінеді. Бөлінген энергия ағзаның тіршілігін сақтап, ой және дене еңбектерін орындаға жұмсалады.
