1. Кіріспе Кең мағынада, қартаю бұл ауру мен өлімге бейімділіктің нашарлауымен бірге жүретін қалыпты прогрессивті процесс
"- Омик " класының технологиялары және бағаналы жасушалардың қартаюы
жүктеу/скачать 24,7 Kb.
|
| 2. "- Омик " класының технологиялары және бағаналы жасушалардың қартаюы
Соңғыжылдарықартаюбиологиясынатереңірекенуүшін "-омики" немесе OMICS депаталатынжаңажоғарыөнімдітехнологияларқолданылады. Оларқартаюменбіргежүретінмолекулалықөзгерістердізерттеуүшінәртүрлітәсілдертүріндеқолданылады. "- Омик " атауларында "-омик"жұрнағы бар технологиялардықамтиды. Бұлтехнологиялар, соныңішіндегеномика, транскриптомика, протеомика, метаболомикаәртүрлідеңгейдегімолекулалардыңпулдарынсапалыжәнесандықталдауғаарналған. Зерттеушілермолекулалықөзгерістер мен қартаюарасындағыбайланыстыанықтауғабағытталғанэксперименттерде" - омиктерді " қолданады. Алайда, бүгінгітаңда осы саладағызерттеулернегізіненжасушалардыңәртүрлітиптері бар қанүлгілерінзерттеугенегізделгенжәнеәдетте "омик"- тіқолданады, бұланықталғанқұбылыстытүсіндірудіқиындатадынемесеқартаюдыңкүрделіпроцесінқатетүсіндіругеәкеледі. Зерттеудіқиындататынтағыбір фактор-бұл ген экспрессиясыныңжасқабайланыстытіндергетәнөзгерістері, бұлпроцестітүсіндірудіоданәріқиындатады. Сондықтанбаламатәсіл "-омик"көмегіменбағаналыжасушалардыңқартаюынзерттеуболуымүмкін. Организмніңересекөміріндегібағаналыжасушалар гомеостаз немесезақымданукезіндеөлетінжасушалардыалмастыратынжасушалардыңэндогендіккөзіретіндеәрекететеді. Әртүрлітіндердіңқалпынакелуқабілетіқартайғансайынжоғаладыжәнекөбінеседамыпкележатқантіндердіңқажеттіліктерінесәйкескелмейді, бұлкөптегенжасқабайланыстыфенотиптердіңнемесеаурулардыңдамуынаәкеледі. Нәтижесінде, қартаюпроцесіндефункцияныңбұзылуыныңжинақталуыфенотиптергееңжақындепсаналатын ДНҚ-дан метаболиттергедейінгіәртүрлімакромолекулалардакөрінуімүмкін. Зақымдалғанмакромолекулалар, өзкезегінде, қартаюменбіргежүретінбағаналыжасушадисфункциясыныңпайдаболуынаықпалететін сигнал беру жолдарынбұзадыжәнеқаталшеңберқұрайды. Соныменқатар, бағаналыжасушапулдарыныңазаюы, мүмкін, қартаюменбіргежүретінгемопоэз, нейрогенезжәнемиогенездіңфункционалдыжойылуыменбайланысты. Сондықтанқартаюпроцесінкешіктірудіңнемесе оны қалпынакелтірудіңкілтіересекбағаналыжасушалартуралыбіліміміздітереңдетудепболжауғаболады. Қартаюдыңбасқафакторларысияқты, бағаналыжасушалардыңуақытқатәуелдіжойылуынаәкелетінмеханизмдерәлікүнгедейінтүсініксізболыпкеледі, сондықтан "омик"класыныңтехнологияларынқолдануғаболатынинтегративтіталдауқажет. Діңгекжасушаларыныңдұрысжұмысістемеуінеқатысатынмолекулалықпроцестердітүсінуқартаюсебептерінеәсеретуімүмкін, нәтижесіндеқартаюпроцесінбастауғанемесе оны қалпынакелтіругежолбермеустратегияларыпайдаболады. Діңгекжасушалардыңөміршеңдігінсақтаунемесеолардыңжасаруыжасқабайланыстыбұзылуларғақатыстыүлкентерапиялықәлеуеткеие. Мысалы, гетерохронды парабиоз-жас пен ескі организм арасындажалпықанайналымынемесефизиологиялықжүйеніқұру-бағаналыжасушалардыңжұмысынжақсартуарқылыжасфенотиптерінжоюдаөзініңтиімділігінкөрсетті. Парабиоздыбірмаңыздызерттеужасқанжасушаларыныңескітышқандардыңқанынаенуімидыңсинапстарыныңикемділігінжақсартуарқылытанымдықфункцияныңбұзылуыныңкөріністерінжеңілдететінінкөрсетті. Тағыбірэксперименттіңнәтижелеріжастышқандардыңбұлшықеттінініңтауашасыныңәсеріненескіжануарлардазақымдалғанспутниктікжасушалардыңқалпынакелуібайқалды, бұлбұлшықеттінініңқалпынакелупотенциалынқалпынакелтірудіқамтамасызетті. Жақындаалынғанмәліметтерқалпынакелтіруқабілетініңтөмендеуіқайтымдыекенінжәнеқартаюпроцесінзақымдалғантіндердіқалпынакелтіругеықпалететінбағаналыжасушалардыңжұмысынжақсартуарқылыкешіктіругеболатындығынрастайды. Бұләртүрлішығутегі бар Бағаналыжасушаларғаәсеретуқартаютіндеріндегізақымдалғанжасушалардыауыстыруарқылыжасқабайланыстыақаулардыңқалпынакелуінқамтамасызетеалатындығынкөрсетеді. Қазіргіуақыттақолдануаясыкеңейгенсайынметаболомикақартаюменайналысатынметаболизмдіреттеутетіктеріншешудіңжаңатәсілінеайналуда. Метаболиттеркүрделібиологиялықпроцестердіңөніміболыптабыладыжәнеішкікүйлер мен сыртқыәсерлергесоңғы реакция ретіндеқарастырылуымүмкін, оларбағаналыжасушафункциясыныңжойылуыадамныңқартаюынақалайәсерететінітуралыжаңакүтпегенмәліметтербереалады. Тотығуметаболизміжәнемитохондрияныңжұмысістеуібағаналыжасушалардыңқартаюыменбайланыстыекендігікөрсетілді. Осығансәйкесбағаналыжасушалардыңметаболикалықкүйлеріпролиферациялануынемесесаралануымүмкінжасушалардыңтағдырынанықтаудамаңыздырөлатқарады. Екіжағдай да негізінен гликолиз мен тотығуфосфорлануыарасындағы тепе-теңдіктіреттейтінмеханизмдерменбайланысты. Соныменқатар, қартаю мен метаболикалықпрофильдерарасындағыбайланыстызерттеугеарналғанклиникалықзерттеулержасқатәнметаболиттерарасындакүштікорреляцияныңболуынкөрсетті, олардыңкейбіреулері май қышқылдарыныңтотығуыменбайланысты, бұлметаболомиканыңқартаюпроцесінтүсіндірудемаңыздылығынкөрсетеді. жүктеу/скачать 24,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|