1. Ланцетниктің даму ерекшелігі
Бір қабатты көп қатарлы эпителийдің құрылысы және сипаттамасы
жүктеу/скачать 366,47 Kb.
|
90 гистология удачи
- Бұл бет үшін навигация:
- 88. Пластинкалы сүйек ұлпасының құрылысы
| 87. Бір қабатты көп қатарлы эпителийдің құрылысы және сипаттамасы
Бірқабатты эпителий (однослойный эпителий); (epi-thelium simplex; грек, ері — үсті, thele - көкірек, емізікше, лат. simplex — қарапайым) - эпителиоциттері негіздік жарғақта (базальды мембранада) бір қабатта орналасқан жабынды ұлпа. Эпителиоциттерінің (эпителий жасушаларының) мөлшері мен пішіндеріне байланысты бірқабатты эпителий өз кезегінде бірқатарлы және көпқатарлы болып екі топқа бөлінеді. Бірқабатты бірқатарлы эпителий ұлпасына: бірқабатты жалпақ эпителий (мезотелий), бірқабатты текше (куб) төрізді эпителий және бірқабатты призма (цилиндр) тәрізді эпителий ұлпалары жатады. Мезотелий дене қуыстарындағы сірлі қабықтардың және олардың туындыларының (шажырқай, шарбы, байлам, үңгі) сыртқы қабаттарын, бірқабатты текше тәрізді эпителий бүйрек түтікшелері нефрондардың және без өзектерінің қабырғаларын құрайды, ал бірқабатты призма тәрізді эпителий безді қарынның, ащы және жуан ішектердің кілегейлі қабықтарының ішкі беттерін астарлап жатады. Бірқабатты көпқатарлы эпителий ұлпасына тыныс жолдарын астарлайтын бірқабатты көпқатарлы кірпікшелі (тербелмелі) эпителий жатады. Бірқабатты көпқатарлы кірпікшелі эпителий ұлпасын — негіздік жарғақта бір қабатта орналасқан мөлшері мен гіішіні әртүрлі эпителиоциттер: кірпікшелі эпителиоциттер, құтыша (бокал) тәрізді біржасушалы бездер, ендірме (аралық) эпителиоциттер және эндокриноциттер құрайды. Эпителиоциттердің биіктігіне сәйкес, жасушалар ядролары да әртүрлі деңгейде орналасып, көп ядролар қатарын түзеді. Сондықтан, эпителий ұлпасы көпқатарлы деп аталады. Бір-қабатты эпителий — организмдегі орналасу орындарына байланысты және мүшелердің құрылысы мен қызметіне сәйкес зат алмасу процестеріне қатысады және қорғаныс қызметтерін атқарады. 88. Пластинкалы сүйек ұлпасының құрылысы Пластинкалы сүйек ұлпасы - ересек адамда бүкіл сүйек қаңқасын құрайды. Оның минералданған жасушааралық заты қалыңдығы 3-10 мкм арнайы сүйек пластинкаларынан тұрады, олардың әрқайсысында параллельді жіңішке коллаген талшықтары бар. Көршілес пластиналардың талшықтары бір-біріне бұрыш жасап жатады, бұл оларға әсер ететін жүктемелердің біркелкі таралуына ықпал етеді. Сүйектегі пластиналар бірнеше жүйені құрайды. Остеоциттер денелері орналасқан лакуналар пластинкалардың арасында рет-ретімен орналасады, ал жасуша өсінділері орналасқан сүйек түтікшелері пластинкаларға тік бұрышпен енеді. Сүйек ұлпасы (костная ткань) (textus osseus, лат. textus — ұлпа; лат. os, ossis — сүйек) — қаңқа дәнекер ұлпасы. Сүйек ұлпасы сүйек жасушалары — остеоциттерден және жасушааралық зат — сүйек тақташаларынан тұрады. Сүйек ұлпасын түзетін жас жасушаларды остеобласттар деп атайды. Сүйек ұлпасы қаңқа сүйектерін құрайды. Сүйектер сыртынан сүйекқаппен (периост) қапталған. Сүйектер организмде тіректік, механикалық, қорғаныс қызметтерін атқарады және минералдық тұздар мен май алмасуына қатысады. Дөрекі талшықты (ретикулофиброзды) сүйек ұлпасы - матрикстегі коллаген талшықтарының ретсіз орналасуымен сипатталады. Ол салыстырмалы түрде төмен механикалық беріктігімен сипатталады және әдетте остеобласттар жоғары жылдамдықпен остеоид түзген кезде пайда болады. Әдетте, бұл ұрықтың сүйек тінінің қалыптасуы кезінде, патологиялық жағдайларда - сүйек сынығын емдеу кезінде немесе Пагет ауруы кезінде пайда болады. Остеоциттер денелері бар лакуналардың тұрақты бағыты болмайды. Дөрекі талшықты сүйек тінінде остеоциттердің мөлшері пластикалыға қарағанда жоғары, ал оның матрицасында негізгі зат көп және минералды компоненттер аз болады. Сүйек тінінің қалыпты дамуы мен регенерациясы кезінде дөрекі талшықты сүйек тіндері біртіндеп пластикалыға сүйек ұлпасымен ауыстырылады. Ересек адамда тек бас сүйегінің өскен тігістерінде және кейбір сіңірлердің сүйекке бекінген жерлерінде ғана сақталады. жүктеу/скачать 366,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|