Саяси жҥйе теорияларын жасаудағы концептуалды тәсілдер. Қазiргi заманда саяси
жҥйенiң ӛзгеруiне назар аударатын бiрнеше тәсiлдер қалыптасты: жҥйелiк, қҧрылымдық-
функционалдық, коммуникативтi. Соның ішінде,
Д. Истонның жҥйелік моделiне тоқталсақ. Д.
Истон саяси жҥйенi қоғамның кӛпшiлiк бӛлiгiмен байланысты, оның негiзiнде қоғам шешiмдер
қабылдайтын әлеуметтiк ӛзара әрекеттер мен институттар деп анықтады.
Д. Истонның саяси жҥйе моделi теориялық негiзi тӛрт базалық категорияны ӛзiне
қамтиды: 1) «саяси жҥйе»; 2) «қоршаған орта»; 3) «реакция»; 4) «керi байланыс». Бҧл модель
бойынша саяси жҥйенiң әрекет етуi 4 кезеңдi қамтиды. Бiрiншiден, бҧл «кiрiс», сыртқы ортаның
саяси жҥйеге талап пен қолдау формасында ықпал етуi. Екiншiден, әлеуметтiк талаптардың
балама шешiмдерге айналуы, ҥкiметтiң белгiлi бiр кӛңiл бӛлулерi болып табылады. Ҥшiншiден,
бҧл «шығыс», шешiмдердiң қабылдануы және оның практикалық шаралар формасында
таратылуы. Тӛртiншiден, ҥкiметтiң қызметiнiң нәтижесi сыртқы ортаға «керi байланыс» арқылы
ықпал етедi. Саяси жҥйе сыртқы ортадан тҧрақты импульстердi алып отыратын «ашық жҥйе»
болып табылады. Оның негiзгi мақсаты жҥйенiң ӛмiр сҥруi мен тҧрақтылығын ортаға
бейiмделуi арқылы сақтау.
Д. Истон ӛз моделiн талаптар мен қолдаулардан тҧратын «кiрiс» және керi байланыстын
бастапқы жолы болып табылатын «шығыс» факторына бӛлдi. Ол талаптардың ӛзiн ортадан
келетiн сыртқы және жҥйенiң ӛзiнен туындайтын iшкi талаптарға бӛлдi. Талаптар сипаты
жағынан алуан тҥрлi болады.
Жеткiлiктi қолдауларсыз саяси жҥйе тиiмдi де сенiмдi тҥрде қызмет ете алмайды. Талап
импульстары мен қолдау импульстары жҥйеге ретiмен келiп тҧруы қажет, олай болмаған
27
жағдайда, ол дағдарысқа ҧшырап қызмет етуiн тоқтатуы мҥмкiн.
Әр қилы импульстардың
