1. Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері
Нейрон: негізгі бөліктері (дендриттер, дене, аксон) және олардың сипаттамалары. Нейронның функциялары. Глиальды жасушалар, түрлері, олардың рөлі
жүктеу/скачать 218,56 Kb.
|
1. Îðòàëû? íåðâ æ?éåñ³ ??ðûëûìûíû? æàëïû æîñïàðû, ??ðûëûìû, á?ë³
- Бұл бет үшін навигация:
- 1200-1800 синапс
| 2. Нейрон: негізгі бөліктері (дендриттер, дене, аксон) және олардың сипаттамалары. Нейронның функциялары. Глиальды жасушалар, түрлері, олардың рөлі.
(Уникальность - 77%) Нейрон - жүйкенің жасушасы. Жүйке жүйесінің ішіндегі дербес бөлік болып табылады және жүйенің морфоәрекеттік негізі. Нейрондарды жан-жақты қоршап, оның арасын толтыратын бөлік нейрология деп аталады. Жүйке жүйесінің күрделілігі мен әртүрлілігі нейрондар мен бұлшықеттер және бездердің өзара әрекеттесуімен анықталады. Бұл өзара әрекеттесу иондармен берілетін әртүрлі сигналдар жиынтығымен қамтамасыз етілген. Иондар нейрон денесінде қозғалатын электр зарядын (әрекет потенциалы) тудырады. Нейрондардың пішіні әртүрлі болады. Барлық нейрондар денеден және өсінділерден немесе талшықтардан тұрады. Талшықтар ұзындықтарына қарай аксон және дендрит деп бөлінеді. Аксон дегініміз ұзын талшық, ал дендрит қысқа талшық. Дендриттер аксонға қарағанда көп тармақты болып табылады. Аксондардың нейрон денесінен басталатын жері аксон төмпешігі деп аталады. Бұл төмпешікте тигроид заттар мен миелинді қабықша болмайды. Сезімтал нейрондарда шеткей орналасқан аксонның ұшында қабылдағыш талшықтар болады. Нейрондар бір-бірімен бір нейронның аксоны денеге, дендриттерге немесе басқа нейронның аксонына қосылады. Бір нейронның екінші нейронмен байланысатын жері синапс деп аталады. Бір нейронның денесінде 1200-1800 синапс бар. Тармақтарына қарай нейрондар мультиполярлы, биполярлы, униполярлы болып бөлінеді. Қозғалтқыш нейрондар арасында мультиполярлы түрі көп кездеседі. Ал жұлын түйіндерінде биполярлы мен униполярлы бар. Ал нейрондар атқаратын қызметіне қарай аралық, қозғалтқыш, сезімтал болып бөлінеді. Сезімтал нейрон жұлын түйіндерінде, мидың барлық бөлімдерінде кездесіп, қабылдағыштарда туған қозуды орталық бөлімге жеткізеді. Ал, қозғалтқыш нейрон орталықтан шеткі бөлімдерге серпінді апарады. Аралық нейрондар сезімтал нейронның ақпараттарын қозғалтқыш нейронға жеткізеді. Бұл нейрондармен қоса жұлында Реншоу, яғни, тежелу нейроны табылған. Тежелу нейроны көбіне қозғалтғыш нейронның аралығында орналасады. Қозғалтқыш нейрондардың аксонына келіп түскен серпініс әсерінен мотонейрондардың қозуын бәсеңдетеді немесе тежейді. Тежелу нейрондары мишықта, ми қыртысында және т.б. кездеседі. Ми бағандарына келіп түскен ақпараттарды іріктеп, сақтайтын немесе талдайтын арнайы нейрондар болады. Торлы құрылым нейронның іс-әрекеттерін реттеп отырады. Жалпы айтқанда, нейронның негізгі қызметі - ақпаратты қабылдау және беру. Бұл қарастырылып отырған жүйенің кез-келген жасушасына қатысты. Нейрондардың қызметі бойынша түрлері: Афферентті (сезімтал): ақпаратты сыртқы рецепторлардан алады, сыртқы әлем мен біздің жүйке жүйесінің өзара әрекеттесуін жүзеге асырады. Эфферентті (қозғалтқыш): нақты іс-әрекеттерді жүзеге асыруға жауапты - бұлшықеттің жиырылуы, бездің бөлінуі. Ассоциативті (интеркалярия): бұлардың барлығы тізбектегі «орташа» нейрондар, олар мүлдем болмауы мүмкін немесе бір рефлекторлық доғада бірнеше болуы мүмкін. Олар орталық жүйке жүйесінде шоғырланған, ақпаратты өңдеуге жауап береді және шамамен айтқанда, жүйке жүйесінің ағзаның әрекеті туралы шешім қабылдайды. Нейроглия деп нейрондар аралығын толтырып жататын құрылымды айтамыз. Глиондар екі түрлі болады. Ол астроциттер және олигодендроциттер. Олар өзара түйіспелерсіз және аксондары жоқ. Жасушалардың құрылымы мен локализациясы бойынша эпендимальды глия, астроцитарлы глия және олигодендроглия бөлінеді. Глияның бұл түрлерін жалпыланған «макроглия» ұғымы біріктіреді. Эпендимальды глия эпителиоидты құрылымға ие. Ол жұлынның орталық каналы мен ми қарыншаларын сызып тастайды. Олар ми асқазан сұйықтығының пайда болуына қатысады. Мидың үшінші қарыншасының қабырғасында ми асқазан сұйықтығы элементтерінің ультра сүзілуіне байланысты қарыншаның мазмұны мен қан арасындағы байланысты қамтамасыз ететін мамандандырылған жасушалар - танициттер орналасқан. Астроцитикалық глия - бұл жұлын мен мидың тірек құрылымы. Астроциттік глиада жасушалардың екі типі ажыратылады: протоплазмалық және талшықты астроциттер. Олардың біріншісі негізінен мидың сұр затында орналасқан. Олар қысқа және қалың, көбіне жайылатын процестерге ие. Екіншісі мидың ақ затында орналасқан. Талшықты астроциттердің құрамында аргирофильді фибриллалар бар көптеген процестер бар. Осы фибриллалардың арқасында жүйке жүйесінде глиальды қаңқа мен бөлінетін мембраналар пайда болады, қан тамырлары айналасындағы шекаралық мембраналар және қан тамырларындағы астроциттік процестердің «аяқтары» деп аталады. Олигодендроглия әртүрлі дифференциалданған жасушалардан - олигодендроциттерден тұрады. Олар нейрондардың денелерін және олардың процестерін терминальды рамификацияға дейін қоршап алады. Олигодендроциттердің бірнеше түрі бар. Орталық жүйке жүйесінің мүшелерінде олигодендроглияны глиоциттер деп аталатын ұсақ процессті жасушалар ұсынады. Жұлын ганглияларының сезімтал нейрондарының денелерінің айналасында ганглионды глиоциттер (мантия глиоциттері) болады. Нейроглия нейрондар арсындағы қарым-қатынасты күшейтіп, есте сақтауды, уақытша байланыстардың болуын жеңілдетеді. жүктеу/скачать 218,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|