1. Педагогикалық үдерістің түсінігі мен құрылымы «Педагогикалық үдеріс»
жүктеу/скачать 79,46 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Педагогикалық үдерістің компоненттері
| Пайдаланылған әдебиеттер
1. Педагогика./Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т.,Берикханова А.Е. Оқулық.– Алматы: ОНОН. 2018, - 357 бет, 156-бет. 2. Педагогикалық зерттеулердің әдіснамасы мен әдістері: оқулық / Ш. Таубаева. – Стер. бас. – Алматы: Қазақ университеті, 2020– 360 бет, 233-бет 3. Хмель Н.Д. Педагогический процесс в общеобразовательной школе. - Алма-Ата: Мектеп, 1984. 4. Ә. Мұханбетжанова Педагогиканы оқыту әдістемесі. Оқулық. – Алматы: ЖШС РПИК «Дәуір», 2011ж. – 368 бет, 44-бет 5. Педагогикалық зерттеулердің әдіснамасы мен әдістері: оқулық / Ш. Таубаева. – Стер. бас. – Алматы: Қазақ университеті, 2020– 360 бет, 157-бет 6. Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика: Оқулық – Алматы: «Нұр-пресс», 2005 – 228 бет, 53-бет 7. Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика: Оқулық – Алматы: «Нұр-пресс», 2005 – 228 бет, 54-бет 8. Педагогика./Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т.,Берикханова А.Е. Оқулық.– Алматы: ОНОН. 2018, - 357 бет, 156-бет 9. Педагогикалық зерттеулердің әдіснамасы мен әдістері: оқулық / Ш. Таубаева. – Стер. бас. – Алматы: Қазақ университеті, 2020– 360 бет, 240-бет 10. Хмель Н.Д. Педагогический процесс в общеобразовательной школе. - Алма-Ата: Мектеп, 1984. 2.Педагогикалық үдерістің компоненттері Педагогикалық процестің жеке дара бөліктері (компонентері) туралы оның теориясын жасаудан біраз бұрын практикада жеткілікті дәрежеде жақсы белгілі болған. Олардың бір бөліктері (мақсат, міндеттері, мазмұны) өзгеру барысындағы қоғамдық өмірге мектептің әлеуметтік тапсырма ерекшеліктеріне байланысты қайта-қайта жаңадан қаралып жетілдіре түседі. Көрсетілген мәселені В.Е.Гмурман, В.С. Ильин, Б.Т.Лихачев және т.б. ғалымдар зерттеген. Г.К. Костюк ұстаздар мен оқушыларды педагогикалық процестің бөліктеріне жатқызады. М.А Даниловтың көрсетуінше педагогикалық процестің ішкі серпілісі оның негізгі, басты өзегі тәрбиенің мақсаты болады. Педагогикалық процестің мәнін тереңдеу және жан-жақты түсіну үшін тек бөліктер құрамын ғана емес, сонымен бірге олардың әрбірінің ерекшеліктерін білу керек. Педагогикалық процес бөліктерінің ерекшеліктерін түсіну нақтылы оқу орнындағы педагогикалық процесіндегі солардың арасындағы объективті өмір сүретін ішкі байланыстарын анықтауға мүмкіндік береді. Педагогикалық процестің мақсаты мен міндеттері таңдап алынатын іс-әрекеттің мазмұнын анықтайды. Алайда мақсат-идеал немесе іс-әрекеттің нәтижесінін өте оңды тамаша моделі аралық мақсаттарға жету арқылы қол жетеді, оларды мақсат-міндеттер деп анықтауға болады. Басқаша айтқанда, педагогикалық процеске сай мақсат идеалға жету осы нақтылы бөлікке шешуге көздейтін кейбір шартты сатыларға бөлумен байланысты. Кейбір мақсат-идеал мен мақсат-міндеттер арасындағы айырмашылықтарына қарамастан міндеттер қойылған мақсат бағытында жасалған ерекше қадам болады және белгіленген нәтиже алу үшін не істеу керек деген сұрақтарға жауап береді. [1] Педагогикалық процестің құрылымдық ұйымдастырылуы жағынан оның төрт негізгі құрамдас бөлігі бар. Бұл нақты мақсаттарды белгілейтін мақсатты компонент. Оқыту мазмұнын дамытатын мазмұндық компонент. Операциялық және белсенділік құрамдас бөлігі білім беру және оқыту процесі екі жақтың өзара әрекеттесуі арқылы жүзеге асуы керек деп болжайды. Бағалаушы және тиімді құрамдас білім беру процесінің нәтижесінде алынған нәтижелерді бағалаудан, тексеруден және талдаудан тұрады. Бұл компонент сабақтардың тиімділігін түсінуге көмектеседі. Педагогикалық процестің мазмұндық-мақсатты құрамдас бөлігі білім берудің жалпы, жеке және жеке мақсаттарын, тәрбие жұмысының мазмұнымен байланыстырады. Білім беру мақсаттары білімнің, дағдының және шындыққа деген көзқарастың нақты мазмұнымен толтырылады. Бұл мазмұн жеке және жеке топтарға қатысты нақты мәнге ие болады, өзара әрекеттесу субъектілерінің жас ерекшеліктерімен және педагогикалық жағдайлардың ерекшеліктерімен анықталады. Педагогикалық процестің ұйымдастырушылық-белсенділік құрамдас бөлігі – мұғалімдердің оқу-тәрбие процесін басқаруы. Шындығында бұл бала тұлғасының қалыптасуы мен дамуының педагогикалық ортасын ұйымдастыру, педагогикалық процестің субъектілерінің өзара әрекетін ұйымдастыру. Мұндай өзара әрекеттесуде тәрбие жұмысының принциптері мен білім беру мақсатына жетуді қамтамасыз ететін білім беру құралдарын пайдаланудың кәсіби әдістерін меңгерген кәсіби педагогтардың ұйымдастырушылық рөлі көрінеді. Құралдар мен әдістер оқытушылар мен студенттердің бірлескен іс-әрекетінің әртүрлі формаларында қалыптасады. Педагогикалық процестің бақылау-бағалау құрамдас бөлігі мұғалімдердің оқушылардың іс-әрекетін бақылауы мен бағалауы болып табылады. Оны өзара әрекеттестіктің белгілі бір кезеңінің нәтижелерін қорытындылауда және одан әрі іс-әрекет бағдарламасын әзірлеу мақсатында тыңдаушылардың даму деңгейін анықтауда көрсетуге болады. Бағалау арқылы тұлғаның белсенділігіне әлеуметтік әсер ету мүмкін. Педагогикалық процесс үшін мемлекет пен қоғам тарапынан бақылау және бағалау өзекті болып табылады. Мұнда мұғалімнің өзін-өзі бақылауы және өзінің кәсіби іс-әрекетін бағалауы, оның нәтижелерін және рефлексиясын қадағалау қабілеті маңызды.[2] Бұдан бөлек педагогикалық процестің құрылымына мотив, мақсат, құрал, іс-қимылдар, нәтиже, бағалау сияқты компоненттері кіреді . Педагогикалық-психологиялық ғылымдар саласында педагогикалық процесс теориясының дамуына С.Л.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев, П.Я.Гальперин т.с.с. психологтардың зерттеулері негіз болған. Әрбір компонент өзіндік маңызды рөл атқарады. А.Н.Леонтьевтің пікірінше, мақсат кез келген педагогикалық процестің құрастырушы компоненті болып табылады. Шынымен, мақсатсыз процесс болуы екіталай. Әр адамның алдына қойған жақын және алыс мақсаттары болады. Мотив деген компоненттің ішіне адам үшін маңызды рухани, материалдық, әлеуметтік, табиғи-биологиялық қажеттіліктері кіреді. Іс-қимылдар, операциялар – педагогикалық процестің негізгі компоненттерінің бірі. Кез келген процесс жүйелі түрде орындалатын түрлі іс-қимылдар тізбегінен құралады. Процесс мақсатына қарай құралдар таңдалады. Құралдардың өзіндік ерекше орын алатыны белгілі. Олардың өзі іс-әрекет мақсатына байланысты таңдалып еңбек құралдары, ойын құралдары, тіл құралдары, оқыту құралдары т.с.с. бөлінеді. Педагогикалық процесс нәтижесі деген компонент тұлға үшін маңызды компоненттердің бірі. Жоғарыда аталып келе жатқан компоненттердің барлығы осы нәтижеге қол жеткізуге бағытталған. Бағалау компоненті – іс-әрекет мақсатына жетудің өлшемі. Тұлға орындаған іс-әрекетінің табысты немесе табыссыз аяқталғанына баға береді.[3] Педагогиканың оқу пəні ретіндегі педагогикалық ғылым жəне əлеуметтік тəжірибемен өзара қатынасы маңызды сұрақтардың бірі болып саналады. Бұны өзара байланысты мақсаттық жəне қорытынды-бағалық компоненттер мысалында байқауға болады. Педагогикалық процестің мақсаттылық компоненті ғылым пəнін ескере отырып, əлеуметтік факторлар əсерімен өзгеріп, қалыптасады. Педагогогикалық процестің қорытынды-бағалық компоненті де əлеуметтік практика əсерімен қалыптасады. Сонымен қатар, педагогикалық білім əлеуметтік практиканы ғылыми тұрғыдан түсіндіріп, болжалдап, жобалап отырады. Педагогикалық процесс компонентерінің ерекшеліктерін талдау олардың арасында ішкі бірліктері мен өзара байланыстылығынын бар екендігінің көрсетеді, оны ескерілмейінше педагогикалық пропестің жүйе ретіндегі құрылымы туралы мәселені шешу мүмкін емес. Бұл әрине бөліктер арасындағы байланыстар анықтаумен бірге, белгілі бір нәтижеге әкелетін, яғни процеске тән заңдылықтарды нақтылы жағдайларды да анықтауды шамалайды. Педагогикалық процесс компоненттері бірбірімен тығыз байланыста болып біртұтас жүйені құрайды. Қазақстандық педагог Н.Д.Хмель тұтас педагогикалық үрдістің заңдарын, заңдылықтарын, принциптерін жүйелей келе, үдерістің оның құрамдас компоненттерінің өзара байланыстылығын мұғалім мен оқушының қарым-қатынас жүйесі арқылы модельдейді. Педагогикалық үдерістің компоненттерінің арасындағы байланыстар: ақпараттық, ұйымдастырушылық, іс-әрекеттік, коммуникативтік байланыстар; басқару және өзін-өзі басқару байланыстар (регуляция, өздік регуляция) байланыстары; себеп-салдар байланыстар (кеткен қателіктерді келешекте жібермеуді жобалау); генетикалық байланыстар (жаңа педагогикалық үдерістерді жобалауда тарихи тенденцияларды, әдет-ғұрыптарды анықтап оқу-тәрбие жұмысында қабылдап қолдану); функциялық байланыстар (педагогикалық жүйелердің объектілері арасындағы байланыс).[4] Сонымен, біртұтас педагогикалық үдерісті жобалап, оны жүзеге асыруда оның барлық компоненттерінің бірлігін сақтау қажет, егер оның біреуі өзгеріске ұшыраса, онда басқа компоненттер де өзгеруге мәжбүр болады. жүктеу/скачать 79,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|