1. Педагогиканың ғылым ретінде қалыптасуын түсіндіру
Алғашқы жан туралы ой-пікірлерді түсіндіру
жүктеу/скачать 290,25 Kb.
|
маманкіріспебарлық
| 12.Алғашқы жан туралы ой-пікірлерді түсіндіру
Қоғамдық өмірдің қажеттілігі ерте кезден бастап, адамдарды өздерінің іс-әрекетінде қоршаған ортаның психикалық келбетінің ерекшеліктерін айыра білуге және ескеруге мәжбүр етті. Алғашқы кезде бұл ерекшеліктер "жанның" іс-әрекетімен түсіндірілді "Жан" ұғымының пайда болуы алғашқы қауымдық құрылыстағы адамдардың анимистік көзқарастарымен байланысты. Алғашқы қауымдық кезендегі адамдардың түсінігінде "жан" адам денесінен айқын бөлінбейді. Бұл көзқарастар тіршілік құбылыстары мен сананы ғылымға дейінгі қарапайым материалистік талдау нәтижесінде қалыптасты, оның ішінде ұйқы, өлім т.б. Осындай құбылыстардың себебі мен сырын түсіндіре білмегендіктен, алғашқы адамдар оларды шындықтың мәні ретінде қабылдады. Мәселен, түс көруді жанның ерекшеліктерімен түсіндіруге ұмтылды, түс кезінде жан адамның денесін тастап, әлемде сапар шегетінін түсінді. Алғашқы адамдарда өлім өмір үрдісінің ең соңғы кезеңі екені туралы түсінік болмады. Сондықтан да өлім түс көрудің түрі ретінде қабылданды. Бұл жанға тәуелділік туралы түсініктер алғашқы адамдардың табиғат алдындағы әлсіздіктеріне байланысты қалыптасты. Одан әрі қоғамның дамуына, дене еңбегі мен өндірістің рухани күштерінің саралануына, таптық қоғамның пайда болуына байланысты жанның материалдық табиғаттан тыс екендігі туралы идеялары қалыптасты. Бұрынғы анимистік, мифологиалық түсініктің жанды натурфилософиялық дүние тұрғысынан түсіндіру көзқарасына жол бере бастады. Көптеген ертедегі ойшылдардың көзқарастарына ортақ болған "психология" сөзінің орнына «жан» ұғымын қолданады және ерекше мәнді құбылыс ретінде қарастырады. "Жанды" түсіндіруде ертедегі ойшылдардың көзқарасы екі бағытта қалыптасты материалистік және идеалистік. Бірінші бағыт негізінен Демокриттің, Эпикурдың, Лукрецияның, ал екіншісі- Платонның, кей жағдайда, Аристотелдің еңбектерінде қарастырылды. Аристотель екі жақты көзқарасты ұсынады, бір жағынан, материалистіқ көзқараста болса, екінші жағынан идеаяистік бағытты ұстанды. Демокрит дүниенің атомистік сипатын ұсына отырып, "жанды" ұсақ жәңе қозғалғыш атомдардан тұратын материяның екінші түрі ретінде қарастырады. Адамдарда пайда болатын әртүрлі түйсіктер мен сезімдерді Демокрит әртүрлі атомдарды бір-бірімен біріктіру нәтижесінде алынатын субъективтік нәтижелер деп бағалады. Олар жан атомдары, денеге еніп, оны қозғалғыш етеді. Жан, сонымен, денені тастап кетеді де қайтіп оралады. Дененің әртүрлі бөліктерінде жанның атомдарының әртүрлі саны болады, оның шінде мида, жүректе, бауырда көп мөлшерде кездеседі. Аристотельдің көзқарасы алғашқы жан туралы ілімнің шыңы болып табылады. Ол — алғашқы "Жан туралы" ғылыми-психологиялық еңбектің -трактаттың авторы. Аристотель бойынша, жан — тірі материяға тән жаңды бастама. Аристотель адамда болатын негізгі 5 сезім органдарын атап көрсетті: көру, есту, тері, дәм, иіс. Оларды алғаш рет ғылыми тұрғыдан түсіндірді. Адамзаттық іс-ерекеттерді және адамдардың мінез-құлқын этикалық-психологиялық тұрғыдан түсіндіруде сіңірген еңбегі ерекше. Егер де жан болмаған болса, Аристотелдің айтуынша, бүкіл тіршілік болмаған болар еді. Адам жаны өлмейді, ол өмірден кеткенмен, жоқ болып кетпейді, дүниеге қайта оралады, барлық кеңістікке кеңінен тараған жан атомдары түрінде іске асады. Ертедегі дүниеде басталған "жанды" ғылыми зерттеу алғаш рет Аристотелдің психологиялық еңбектерінде бір жүйелі қолға алынды, орта ғасырда негізінен діни-мистикалық көзқараспен, схоластикамен және рух философиясымен ауысты. жүктеу/скачать 290,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|