1 Пән туралы мәліметтер
жүктеу/скачать 1,47 Mb.
|
2022 ÐÐÐ ÑиÑÑл 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 9 АПТА . №17-18 дәрістер: Корреляциялық талдау.
| Әдебиеттер:
1. Волкова В.Н., Денисов А.А Основы теории систем и системного анализа: Учебник для студентов вузов, обучающихся по специальности «Системный анализ и управление». – СПб. 1997. – 447 с. 2. Дулепов В.И., Лесова О.А., Майоров И.С. Системная экология. – Владивосток, 2004. 3. Шмидт В.М. Математические методы в ботанике. – Л.: Изд-во ЛГУ, 1984. – 288 с. 4. Дмитриев Е.А. Математическая статистика в почвоведении. – М.: Изд-во МГУ, 1995. 9 АПТА. №17-18 дәрістер: Корреляциялық талдау. Әдістері: дәріс. Дәрістің топтама-тәсімі (тірек конспектісі немесе тезистер) 1. Корреляциялық талдау туралы түсінік. 2. Корреляциялық тор. 3. Корреляция коэффициентінің жеке және жиынтық коэффициенттері. Көрсеткіштер мен белгілер арасындағы байланыс көптеген ғалымдардың назарын аударды. Олардың біріне әсер етіп екіншісін басқаруға мүмкін болады. Мысал ретінде топырақтың тамыр қабатындағы азот мөлшері мен өнімділік арасындағы байланысты атауға болады. Корреляция коэффициенті +1 және -1 аралығында өзгереді: -1 ≥ r ≤ +1 Егер корреляция коэффициенті оң болса, бір көрсеткіштің артуы екінші көрсеткіштің де артуына әкеледі, ал кері байланыста бір көрсеткіштің артуы, екінші көрсеткіштің кемуіне әкеледі. Корреляциялық тор туралы түсінік. Корреляцияны график түрінде бейнелеуге болады. Мысалы астық тұқымдас өсімдіктің түп саны және оның салмағы арасындағы байланысты анықтау керек. 1 мысал.
Өсімдіктің салмағы (у): 30; 34; 42; 46. Орташа көрсеткіштерін есептейміз: Өсімдіктегі орташа түп саны (хср) - 8. Өсімдіктің орташа салмағы (уср) - 38. Осы мәнді 1-кестеге саламыз. Горизонталь оске өсімдіктегі түп саны (х), ал вертикаль оске өсімдіктің салмағы (у) көрсеткіштері салынады. Өсімдіктерді екі көрсеткіш мәніне сәйкес клеткалар бойынша орналастырады. Кесте 1.Корреляциялық тор
Кестеде өсімдіктің түп саны артқан сайын оның салмағы да артатынын байқалады. Екі вариациялық көрсеткішті қатар түрінде бірдей кескіндеу корреляциялық тор деп аталады. Егер толық тура оң корреляция байқалғанда варианттар тордың жоғары сол жақ бұрышынан оң төменгі бұрышта сызылған диагональ түрінде орналасатынын байқаймыз. 2-мысал.
Өсімдіктің салмағы (у): 46; 42; 34; 30. Орташа көрсеткіштерін есептейміз: Өсімдіктегі орташа түп саны (хср) - 8. Өсімдіктің орташа салмағы (уср) - 38. Осы мәнді 2-кестеге саламыз. Горизонталь оске өсімдіктегі түп саны (х), ал вертикаль оске өсімдіктің салмағы (у) көрсеткіштері салынады. Өсімдіктерді екі көрсеткіш мәніне сәйкес клеткалар бойынша орналастырады. Кесте 2. Корреляциялық тор
Кестеде өсімдіктің түп саны артқан сайын оның салмағы кемитіні байқалады. Корреляциялық торда кері теріс корреляция байқалғанда варианттар тордың жоғары оң жақ бұрышынан сол төменгі бұрышқа сызылған диагональ түрінде орналасатынын байқаймыз. 3-мысал.
Өсімдіктің салмағы (у): 42; 30; 46; 34. Орташа көрсеткіштерін есептейміз: Өсімдіктегі орташа түп саны (хср) - 8. Өсімдіктің орташа салмағы (уср) - 38. Осы мәнді 3-кестеге саламыз. Горизонталь оске өсімдіктегі түп саны (х), ал вертикаль оске өсімдіктің салмағы (у) көрсеткіштері салынады. Өсімдіктерді екі көрсеткіш мәніне сәйкес клеткалар бойынша орналастырады. Кесте 3. Корреляциялық тор
Кестеде өсімдіктің түп саны мен оның салмағы арасында белгілі бір тура заңдылық жоқтығы байқалады. Корреляциялық торда кері теріс корреляция байқалғанда варианттар тордың жоғары оң жақ бұрышынан сол төменгі бұрышқа сызылған диагональ түрінде орналасатынын байқаймыз: минимальды түп санына өсімдіктің максимальды салмағы сәйкес, одан кейін түп саны артады, ал өсімдік салмағы күрт кемиді. Одан әрі қарай өсімдіктегі түп санының артуымен өсімдік салмағы да арта бастайды. Одан әрі қарай өсімдіктегі түп саны артқанда оның салмағы тағы да азаяды. Егер көрсеткіштер (белгілер) арасында байланыс болмаса корреляциялық торда сандар әр түрлі шашыраңқы орналасады. Негізінен бірнеше көрсеткіштер (белгілер) арасында толық тура және кері байланыс сирек кездеседі. Төмендегі 4-мысалда толық емес тура корреляция келтірілген. 4-мысал.
Өсімдіктің салмағы (у): 30; 42; 34; 46. Орташа көрсеткіштерін есептейміз: Өсімдіктегі орташа түп саны (хср) - 8. Өсімдіктің орташа салмағы (уср) - 38. Осы мәнді 4-кестеге саламыз. Горизонталь оске өсімдіктегі түп саны (х), ал вертикаль оске өсімдіктің салмағы (у) көрсеткіштері салынады. Өсімдіктерді екі көрсеткіш мәніне сәйкес клеткалар бойынша орналастырады. Кесте 4. Корреляциялық тор
Кестеде өсімдіктің түп саны мен оның салмағы арасында тек бір ғана көрсеткіштен басқа жағдайда өсімдіктің түп саны артуымен оның салмағы да арту заңдылығы байқалады. Дегенмен есептеулерде графикалық тәсіл өте көп жұмысты қажет етеді. Сондықтан есептеулер қолданылады. Басқа да биометрлік көрсеткіштер тәрізді корреляция коэффициентінің қатесі есептеледі. Көрсеткіштер арасындағы байланыстың күшті немесе әлсіздігін сипаттау үшін детерминация коэффициенті қолданылады. Детерминация коэффициенті корреляция коэффициентінің квадратына (r2) тең, кейде процентпен (r 2*100) де белгілейді. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||