1 Пәннің мақсаттары мен міндеттерін тұжырымдаңыз. Ғылым дамуының негізгі кезеңдерін сипаттаңыз
жүктеу/скачать 4,25 Mb.
|
| Жасушаның тіршілік циклі немесе Митоздық айналым деп жасушаның пайда болуы, құрылысының күрделенуі, атқаратын қызметіне икемделуі, бөлінуі немесе тіршілігін жою кезеңдері аралығындағы әрқилы құбылыстар жиынтығын айтамыз. Яғни, жасуша циклі дегеніміз жасушаның митоздық екі бөлінуі арасындағы байқалатын құбылыстар жиынтығы.
Ол 4 кезеңге бөлінеді: пресинтетикалық синтетикалық постсинтетикалық митоз Пресинтетикалық кезеңде жаңадан пайда болған жас жасуша өсіп аналық жасушаның мөлшеріне жетеді. Ол үшін жасушада құрылыс материалының(көмірсу,май және белок) синтезделуі қажет. Синтетикалық кезеңде ДНҚ молекуласы синтезделінеді де тұқым қуалаушылық материал 2п 4с күйінде кездеседі. Постсинтетикалық кезеңде жасуша бөлінуге дайындалады. Ол үшін жасушада көмірсу, май және белоктар синтезделіп, олардың қоры көбее түседі, органеллалар саны да көбееді,себебі келесі кезеңде (митоз) олардың бәрі де екіге бөлінуі қажет. Митоз - жасушаның бұрыс бөлінуі. Митоз дене жасушаларында байқалады. Митоз процессінде ядро күрделі өзгерістерге ұшырайды, жаңадан пайда болған жасушаларға тұқым қуалаушылық материалы тепе-тең бөлініп беріліп отырады. Бұл митоздың биологиялық маңызы болып табылады. Митоз 4 фазадан тұрады: профаза, метафаза, анафаза, телофаза. Профазада ядро көлемі ұлғайып, хроматин жіпшелері тығыз ширатылып, жуандап, қысқарып митоздық хромосомаларға айналады. Профаза аяғында бөлінуші жасушаның екі полюсінде жасуша орталығы пайда болып, ахроматин жіпшелерімен жалғасып тұрады. Метофазада хромосомалар өздерінің центромералары арқылы ахроматин жіпшелеріне жалғанып бөлінуші клетканың ортан беліне- экваторына шоғырланады. Бұл кезеңде әрбір хромосома екі хроматидаға ажырап, тек центромера арқылы байланысып тұрады. Олардың пішіні Х таңбасына ұқсас болады. Анафазада хромосомалардың хроматидалары бір-бірінен толық ажырасады да әртүрлі полюстерге қарай тартыла бастайды. Телофазада бөлінуші жасушаның полюстеріне жиналған хромосомалар жіңішкеріп, ұзарып хроматин жіпшелеріне айналады, ядро шырыны, ядрошық, ядро қабықшасы пайда болып екі жаңа ядро түзіледі. Ядро екіге бөлінгеннен кейін цитоплазмада екіге бөлінеді.Сөйтіп, митоз негізінде бір жасушадан жаңа екі жасуша пайда болады. 21 билет 1 сурак Жасушаның өзін-өзі реттейтін ашық жүйе екенін дәлелдеңіз 1. Жасуша қоршаған ортамен тұрақты метаболизм мен энергияға қатысады. 3. Жасуша өзінің химиялық құрамын реттеуге қабілетті. 4.жасуша жүйе болып табылады, өйткені ол көптеген өзара байланысты және өзара әрекеттесетін бөліктерден — органоидтардан және басқа құрылымдардан тұрады. 5. жасуша қоршаған ортадағы өзгерістерге дербес жауап бере алады. (немесе жасуша тітіркендіргіштерге жауап бере алады немесе жасуша сыртқы орта сигналдарына жауап береді және бастапқы күйіне оралады. Оның тітіркендіргіштерге реакциясы қайтымды.). 6. генетикалық деңгейде жүзеге асырылатын өзін-өзі реттеудің арқасында жасушада салыстырмалы түрде тұрақты құрам сақталады немесе генетикалық деңгейде жүзеге асырылатын өзін-өзі реттеудің арқасында жасушада гомеостаз сақталады. 2 сурак Жыныстық және жыныссыз көбею әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай? Жыныстық көбею Жыныстық көбеюдің артықшылығы – организмнің екі жыныс клеткасы қосылып, зиготадан өсіп жетілген организмнің генотипіне аталық, аналық даралардың гендері бірігеді. Сондықтан жыныссыз көбеюдің нәтижесінде түзілген ұрпақтарға қарағанда жыныстық көбеюдің нәтижесінде түзілген ұрпақтар сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына төзімді болады. Жыныстық көбеюдің нәтижесінде бірінен кейін бірі түзілген ұрпақтардың бейімделушілігі және саны артып отырады. Жануарлардың жыныс бездерінде жыныс клеткалары жетіледі. Аталық жыныс клеткаларын сперматозоидтер деп, аналықтарды – жұмыртқа клеткасы (немесе жұмыртқа) деп атайды. Жыныстық көбеюде екі адамның екеуі де генетикалық сипаттамаларды иеленетін ұрпақ тәрбиелейді. Жыныстық көбею генетикалық рекомбинация арқылы жаңа гендік комбинацияларды енгізеді. Жаңа ген комбинацияларының ағыны түрдің мүшелеріне қолайсыз немесе қоршаған ортаға зиян келтіретін өзгерістер мен жағдайларды аман алып қалуға мүмкіндік береді. Жыныстық көбеюге кейбір кемшіліктер бар. Сол жыныстағы ерлер мен әйелдердің жыныстық жолмен жүретіндіктен дұрыс жұпты табу үшін көп уақытты және энергияны жиі өткізеді. Бұл, әсіресе, дұрыс жолдасқан жастардың көбісі ұрпаққа өмір сүру мүмкіндігін арттыра алатын жануарлар үшін өте маңызды. Тағы бір кемшілігі - ұрпақтың өсіп-өнуі және жыныстық репродукциялы организмдерде дамуына ұзақ уақыт кетеді. Сүтқоректілерде, мысалы, ұрпақтың туылуына бірнеше ай, тәуелсіздікке дейін бірнеше ай немесе жыл қажет болуы мүмкін. жүктеу/скачать 4,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|