Азоүйлесу дегеніміз – химиялық реакция, оның барысында азокомпонент деп аталатын, құрамында алмастырылатын сутегі атомы немесе кейбір жағдайларда басқа атомдар немесе топтар ароматты диазоқосылысқа қосылып, нәтижесінде түзіледі.
16-сұрақ. Қаныққан және қанықпаған көмірсутектердің галоген туындылары Көмірсутекте бір немесе бірнеше сутегі атомы галогеннің эквиваленттік санына ауыстырылса, алынған қосылыстар көмірсутектердің галогендік туындылары деп аталады. Көмірсутектердің галогендік туындылары әрі қарай алифатты галогендік қосылыстар және ароматты галогендік қосылыстар болып жіктеледі. Алифатты галоген қосылыстары алифатты көмірсутектердің (алкандар, алкендер және алкиндер) бір немесе бірнеше сутегін алмастыру арқылы алынады.
Алифатикалық галогендік қосылыстар: Алифатты галогендік қосылыстар одан әрі галоалкандар, галоалкендер және галоалкиндер болып жіктеледі.
Галоалкандар: CH3Cl (хлорометан)
CH2Cl2 (дихлорметан)
CHCl3 (Трихлорметан/Хлороформ)
CCl4 (Тетрахлорметан/Төрт хлорлы көміртек)
CH3-CH2-CH2I (1-йодопропан)
CH3-CH2-CH2-CH2-Cl (1-Хлорбутан)
Галоалкендер: CH2= CH-Cl (хлорэтилен)
CH2= CH-CH2-I
CH3-CH = CH-CH2-Br
Галоалкиндер: CH≡C-Cl (хлорэтин)
CH≡C-CH2I
CH3-C≡C-CH2-Br
Хош иісті галоген қосылыстары: Ароматты көмірсутектер арендер деп аталады. Арендердің галогендік туындылары ароматты галогендік қосылыстар деп аталады. Хош иісті галогендік қосылыстар одан әрі ядролық галоген туындылары және бүйірлік тізбекті галоген туындылары ретінде жіктеледі.
Сутегі атомы ароматты сақинаға тікелей қосылған кезде галоген атомымен ауыстырылады, алынған қосылыс ареннің немесе галоареннің немесе арилгалогенидтің ядролық галогендік туындысы деп аталады.
1. Хлоробензол
2. 1,2 дибромбензол
3.3 бромотолуол
4.1 хлоро 3 этил бензол
Ароматты сақинаға қосылған бүйірлік тізбектегі сутегі атомы галоген атомымен ауыстырылса, алынған туынды бүйірлік тізбек туындысы деп аталады. Бүйірлік тізбекті галоген туындылары галогеналканның арыл туындылары ретінде қарастырылады.
. 1 хлоро2 фенилэтан
2. 1 бромо 1 фенилметан
3. 1,1 дихлоро 1 фенилметан
