1 Тақырып. Еңбек қорғау курсының оқыту мақсаты, міндеті және әдісі. Еңбек қорғау жөніндегі ережелер мен нормалар

1 Тақырып. Еңбек қорғау курсының оқыту мақсаты, міндеті және әдісі. Еңбек 
қорғау жөніндегі ережелер мен нормалар
Дәріс жоспары 
1.Еңбек қорғау. Еңбек кодексі. Қауіпсіздік техникасы. 
2.Еңбек қорғау туралы құқықтық сұрақтар. Жұмыс уақыты және демалыс тәртібі. 
3. Еңбек қорғау саласында қадағалау және бақылау. 
1. Еңбек қорғау- өмір қауіпсіздік және жұмыскердің жұмыс уақытындағы 
денсаулығын қамыту жүйес және оған кіреді құқықтық, социалды-экономикалық, 
ұйымды-техникалық, санитарлы-гигиеналық, емдеу-сақтандырылатын, ақтау және басқа 
шаралар мен әдістер. 
Еңбек қоғауға ішіне кіреді: 
- өндірістегі еңбек қорғау және қауіпсіздік заңы; 
- қауіпсіздік техникасы; 
- өндірістік санитария және еңбек гигиенасы; 
- өрт қауіпсіздігі. 
Еңбек жағдайын қауіпсіз өнімді көтеру үшін ұйымдастырушылық, техникалық және 
санитарлы-гигиеналық шаралар еңбек қорғау туралы заңының құқықтық негізі болып 
табылады. 
Жаңадан шыққан «Еңбек қорғау және қауіпсіздік» заңы 28.02.2004 жылы кірді. Ол 
заң қауіпсіздік, өмірді сақтау және жұмыскердің жұмыс уақытындағы денсаулығын 
қамтамасыз етуге арналған, еңбек қорғау және қауіпсіздік облысында мемлекеттік 
политикасының негізгі принципін іске асыру, ҚР еңбек қорғау облысында қоғамдық 
қатынасты жөндейді. 
Қауіпсіздік техникасы - жабдықтар және ұйымдастыру мен техникалық шаралардың 
жүйесі, кейбір жағдайда улы және зиянды заттардың адамның денсаулығына зиян келтіруі 
және жұмысшыларға әсер етуін жою. 
2. Өндірісте зиянсыз және қауіпсіз жағдайлар жасау үшін жүргізілетін нақтылық 
шаралар арнайы ережелер және нормалармен белгіленеді. Олар әрекет өрісіне қарай 
біріңғай, сала аралық және салалық болып бөлінеді. 
Біріңғай ережелер мен нормалар халық шаруашылығының барлық саласына әсерін 
тигізеді. Олар өнеркәсіптердің қандай болмасын біркелкі қауіпсіздік талаптарды қояды. 
(СН-тар). 
Сала аралық ережелер мен нормалар өнеркәсіптің бірнеше салаларында ғана 
қолданады немесе қай салада болмасын тек кейбір өндірістерге, жұмыстарға ғана қатысты 
болады, мысалы, электр қондырғыларын жасау ережелері, газ шаруашылығындағы 
қауіпсіздік ережелері. 
Салалық ережелер мен нормалар тек қана өндірістің бір ғана саласына таралады 
және олардың талаптары сол саланың өзгешелігін ескерді, мысалы, автомобиль 
транспортында еңбек қорғау ережелері. 
Ережелер мер нормалардың ішінде еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің (ЕҚСЖ) 
маңызы зор. ЕҚСЖ дегеніміз еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған өзара 
байланысқан стандартардың комплексі (жинағы). 
3. Еңбек кодексі қызыметкерлер үшін еңбек қорғау ережелерін бұзғаны жөнінде 
қатал жауапкершілік белгіленген. Кәсіпорындарын басшылары мен инженер-техникалық 
қызыметкерлері – директордан бастап мастерлерге дейін – жауапқа тартылады, егер: 
1. Өзіне жүктелген еңбек қорғау ережелерін орындамаса. 
2. Өзінін ісімен еңбек қорғау ережелерін бұзса немесе бұл мәселеде әрекетсіздік 
көрсетсе. 
3. Еңбек қорғау ережелерінің талаптарын қамтамасыз етпегендіктен адамдарға сәтсіз 
оқиғалар туғызса. 
Жауапкершіліктін мынандай түрлері болады: тәртіптік, әкімшілік, материалдық және 

қылмыстық жауапкершіліктер. Олардың қандай түрі қолданылатыны теріс қылықтын 
айырмашылығы, кінәсінің шамасы және бүзу салдарының ауырлығы арқылы анықталады.